Er is veel zinloze zorg en een zorginfarct dreigt. Wat nu?

In de strijd tegen de oplopende zorgkosten kwam er onlangs een rapport uit met daarin niet-effectieve behandelingen, vertelt Koolman: "Dat waren er 1365. En dit zijn alleen maar de onzinnige behandelingen die regelmatig voorkomen, dus er zijn er in werkelijkheid meer." Als we daar niks aan doen, krijgen we echt een probleem, stelt Koolman. "We zijn heel hard op weg naar een zorginfarct. Er komt steeds meer druk op de zorg: meer ouderen, meer behoefte, maar niet meer geld en meer artsen." We moeten steeds verstandiger nadenken over hoe we de capaciteit gaan inzetten, stelt hij.

Voormalig kankerchirurg Jan Anne Roukema herkent het probleem, uit eigen ervaring. "Bij slokdarmoperaties dacht ik naderhand wel eens: als we hier kritischer waren geweest, hadden we het misschien niet gedaan", vertelt hij. Roukema, die voorheen ook hoogleraar Kwaliteit van Leven was, stelt dat het veel meer tijd kost om mensen te overtuigen om iets niet te doen dan om iets wel te doen. “Artsen zijn opgeleid om te doen, niet om te laten.”

Oplossing: meer maatwerk

Een oplossing ligt volgens Roukema in het beter leren kennen van de patiënt. Dat kost tijd, maar daardoor kun je een hoop zinloze zorg voorkomen. "Soms kun je het beter nog even aanzien", vertelt hij.

Hierop aansluitend moet er ook veel meer data beschikbaar zijn, vindt Dianda Veldman van de Nederlandse Patiëntenfederatie. "Er moeten veel meer gegevens komen over welke behandelingen bij welke patiënten werken. Leeftijd, sekse, enzovoort. Je moet niet een operatie nooit meer doen of altijd doen, maar veel meer kijken naar de patiënt", zegt ze. "Nu wordt dat onder de pet gehouden."

Oplossing: luister naar verpleegkundigen en huisartsen

Roukema denkt dat we ook veel beter moeten luisteren naar verpleegkundigen en huisartsen. "Ik heb enorm respect voor verpleegkundigen met wat kilometers op de teller. Die hebben hele goede adviezen aan mij gegeven", zegt hij.

Ook huisartsen zijn belangrijk, vindt hij. "Dit zijn de enige twee groepen waarvan ik verwacht dat, als we keuzes gaan maken om dingen niet meer te doen, dat ze ons kunnen helpen. Die kunnen uitleggen aan patiënten waarom we dingen niet doen. Dat kunnen ze beter dan medisch specialisten." Ze moeten veel meer bevoegdheden krijgen.

Oplossing: geef geld een andere rol

Veldman vindt ook dat de financiële prikkels uit het systeem moeten worden gehaald. Het loont niet om zorg niét te leveren. "Als je als ziekenhuis geen operaties doet, ga je failliet", vertelt ze.

Geld speelt ook totaal geen rol bij wetenschappelijke verenigingen die bepalen welke operaties er worden gedaan, stelt Roukema: "Die letten totaal niet op de kosten. We hebben in Nederland besloten dat, als een kankermedicijn bij vijf procent van de patiënten helpt, dat we het dan doen. Over die overige 95 procent heeft niemand het meer…"