'Obsceen dat farmaceuten zoveel verdienen aan vaccins'

Volgens Hordijk, die schrijft voor Follow the Money en The Investigative Desk, wordt maar een klein deel van de winst gestoken in onderzoek. "Pfizer heeft in 2019 8,4 miljard gestoken in onderzoek, maar in hetzelfde jaar stak men 9 miljard in het opkopen van de eigen aandelen", vertelt hij.

Peter Bertens, van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen, licht toe dat het opkopen van aandelen bedoeld is om het bedrijf interessanter te maken voor investeerders. Hierdoor blijft er meer geld over voor nieuwe geneesmiddelen, zegt hij. Dit is nodig, want de aandelen van bijvoorbeeld Pfizer gaan momenteel helemaal niet goed. "Winstcijfers kunnen indrukwekkend zijn, maar dat is niet altijd waar een investeerder naar kijkt. Een investeerder kijkt naar de return of investment: hoeveel krijg je terug voor elke euro die je erin steekt. Dat is momenteel maar één euro, veel lager dan in andere industrieën", stelt hij.

40 procent winst

"Er is niks tegen winst maken, we zijn geen communistische samenleving", vindt Hordijk, maar de winstmarges van de farmaceutische bedrijven zijn soms wel 40 procent. Dat vindt hij onnodig hoog.

Bertens weet niet of die 40 procent klopt, maar stelt wel dat de winsten nodig zijn om nog weer verder te ontwikkelen. Ook wijst hij op risico's die bedrijven lopen. Op dit moment worden er, naast de vaccins die in Nederland worden gebruikt, nog meer vaccins ontwikkelt. "Vaccinbedrijven hebben inderdaad een prima jaar, maar dat is waarschijnlijk van korte duur. Er zijn nog steeds 200 vaccins tegen COVID in ontwikkeling, waarvan een aantal de markt gaan bereiken. Dan zit je straks in een situatie dat er veel vaccins op de markt zijn, maar de vraag stijgt niet heel erg meer." Veel bedrijven hebben dan veel geïnvesteerd in een vaccin, maar zien er weinig van terug.

Belastinggeld

Bij medicijnen en vaccins wordt doorgaans door bedrijven voortgeborduurd op onderzoek dat aan universiteiten is gedaan. Hierin zit iets scheefs, aangezien dit onderzoek van belastinggeld wordt betaald, vindt Hordijk.

Arts-microbioloog Marc Bonten van de Universiteit Utrecht stelt echter dat de universiteiten de industrie wel nodig hebben. "Als er dingen worden ontdekt, ontstaan er spin-off-bedrijfjes. Die moeten uiteindelijk opgekocht worden door grote investeerders om tot de markt te komen. Je hebt nu eenmaal heel veel geld nodig om die laatste fase van de evaluatie te doen - het testen op mensen - en dat kunnen universiteiten doorgaans niet opbrengen", stelt hij.

Bonten vindt dat er wel transparantie moet zijn over uitgaven en winsten van farmaceuten. Bertens stelt dat dat al gebeurt: "We maken gewoon jaarverslagen."

Compliment

Toch verdienen de farmaceutische bedrijven ook een compliment, vindt Hordijk. "Wat indrukwekkend is, in ieder geval bij Pfizer en Moderna, is de schaal waarop dit product nu geproduceerd wordt. Dat gaat voor je gevoel langzaam, maar we zitten nog niet eens in juni en we hebben allemaal uitzicht op een prik. Als je ziet hoe lang dat normaal duurt, is het écht indrukwekkend."

Ook Bonten vindt het knap: "Om het kunstje om een betrouwbaar vaccin te maken en dat bij tienduizenden mensen onderzocht te hebben in een jaar te doen is een huzarenstukje. Dat vertrouw ik een overheid in die tijd echt niet toe."