Nederland is tegelijkertijd preutser én seksueler

Hoogleraar cultuurgeschiedenis Inger Leemans gaat erover in gesprek bij OVT:

Méér porno en méér verpreutsing

Uit het feit dat er nu steeds meer badkledingdagen zijn in sauna’s, in plaats van blootdagen, zou je kunnen concluderen dat we steeds schaamtevoller en preutser worden. Toch stemt Inger Leemans hier niet volledig mee in. "Ik vind het woord verpreutsen een beetje een onhandige term," zegt de hoogleraar. Ze is het er niet per se mee eens dat Nederland steeds preutser wordt: "Je zou ook kunnen zeggen dat de Westerse wereld steeds seksueler wordt."

"Op internet is een explosie aan naakte beelden. En er is ook heel veel mogelijk op televisie en in series." Zo noemt ze bepaalde scenes uit Game of Thrones waarin een conversatie soms bijna een aankleding lijkt voor de seksscènes. Ze merkt op dat er aan de ene kant sprake is van pornoficatie, "en aan de andere kant zou je kunnen spreken van verpreutsing: het naakt en bloot wordt onttrokken aan de publieke ruimte."

Schaamte door de jaren heen

Ze legt uit dat mensen schaamte gebruiken om zich een houding te geven; om af te tasten en te onderzoeken wat wel en niet geaccepteerd is. "Via schaamte zoek je uit wat de regels van de samenleving zijn. En die sociale regels zijn continu aan het veranderen."

Tegelijkertijd merkt ze op dat er altijd tegenbewegingen ontstaan: "Hoe seksueler de openbare ruimte wordt, hoe meer er ook van wordt afgekeerd. Historisch ziet ze deze golfbewegingen ook." Bijvoorbeeld: "In de 17^e eeuw heb je de eerste seksuele revolutie: een ontploffing aan beelden en een claim om de libido te bevrijden. En aan de andere kant zag je toen ook een sterke tegen tegenbeweging. Hetzelfde gebeurde in de 19^e eeuw."

Publieke en persoonlijke ruimte

Je zou kunnen zeggen dat er altijd, als er méér vrijheid komt, er tegelijkertijd ook op zoek wordt gegaan naar een veilige, bedekte plek. "Mensen trekken hun bloot zijn uit de publieke ruimte en naar de persoonlijke ruimte. Jij beslist waar je naakt wilt laten zien."

Toch, zo merkt Jos Palm op, gaat schaamte en preutsheid in zijn ogen juist om de openheid in de publieke, openbare ruimte. "Iedereen kijkt nu gewoon in zijn eentje, op internet, thuis." Het kijken van porno op het internet is niet de publieke ruimte. "Het internet is niet openbaar, het is juist geïndividualiseerd. In het openbaar lopen mensen bedekt tot onder hun kin, en thuis gaat het los."

Maar, zo kaatst Inger Leemans terug, vaak worden de jaren '60 en '70 dan als ijkpunt genomen en geïdealiseerd. Alsof die tijden perfect waren en iedereen vrij en naakt rondliep. Bovendien, zegt ze, is het per slot van rekening maar net wat je ziet als ideaalbeeld.

Meer OVT?

OVT is een historisch radioprogramma met actueel nieuws over geschiedenis, columns en documentaires. OVT wordt wekelijks uitgezonden op zondagochtend van 10.00 tot 12.00 uur. Volg OVT op Facebook en Twitter.