De propagandamachine rond Cleopatra

Cleopatra regeerde over Egypte, een land met een eeuwenlange beschaving. De Nijl was de levensader van de Egyptische landbouw en economie. Hoewel Egypte onder de Ptolemaeën een Griekse elite kende, bleef het land sterk geworteld in zijn oude faraonische tradities. Het Ptolemaeïsche Egypte was een smeltkroes van Griekse en Egyptische invloeden.

Propagandamachine

Cleopatra is een vrouw die blijft fascineren. Met name, omdat we vrij weinig weten over haar leven en uiterlijk. 'Historici geloven niks van het stereotyperende beeld van Cleopatra als knappe vrouw, badend in ezelinnenmelk', vertelt historicus Rolf Strootman. 'Haar Romeinse vijanden hebben haar heel zwart gemaakt om allerlei politieke redenen en de propagandamachine die tegen haar is gericht is gevormd door Octavianus, later bekend als Keizer Augustus. In mijn ogen is hij één van de allergrootste schurken uit de wereldgeschiedenis.'

Marcus Antonius

De propaganda tegen Cleopatra was in eerste instantie niet gericht tegen haar, maar tegen de Romeinse regeerder Marcus Antonius. 'Cleopatra had eerst een relatie met Julius Caesar waar zij een zoon Caesarion mee kreeg, maar dat was een soort samenwerking vanwege een bondgenootschap met Egypte. Julius Caesar wordt vermoord en een tijd later, als Cleopatra wat ouder is, gaat ze opnieuw een verbintenis aan met de Romeinse veldheer Marcus Antonius waar zij drie kinderen mee krijgt.'

Conflict

Octavianus regeerde toentertijd in het westen en Antonius samen met Cleopatra in het oosten. De zaken waren goed verdeeld, maar uiteindelijk ontstaat er een conflict tussen de twee heersers. 'Octavianus kon het niet maken om tegen de Romeinen te zeggen dat hij een oorlog wilde beginnen tegen een andere Romein. Dus besloot hij om al zijn pijlen op Cleopatra te richten en via haar Marcus Antonius buiten spel te zetten. Als vijand was Cleopatra voor de Romeinen heel acceptabel, omdat ze niet Romeins was en geen man.'

Magie

Daaropvolgend begon de propagandacampagne tegen Cleopatra en Antonius, waarin Octavianus hen als oosterse tirannen afschilderde. 'Octavianus gooit de wereld in dat Cleopatra haar vrouwelijkheid gebruikt en Marcus Antonius in haar macht heeft door magie.' Kort daarna verklaarde Rome officieel de oorlog aan Egypte en vond de Slag bij Actium plaats, waarin de vloot van Cleopatra en Antonius werd verslagen door Octavianus’ admiraal Agrippa. Cleopatra vlucht terug naar Egypte, maar met de Romeinse troepen die steeds dichterbij kwamen, begon Antonius wanhopig te worden.

Methode dood

'Het einde van Cleopatra behoort tot de mythes. Er wordt gezegd dat Antonius ten onrechte dacht dat Cleopatra zelfmoord had gepleegd, door een brief die ze aan hem had geschreven. Vervolgens doorstak hij zichzelf met zijn zwaard. Toen hij erachter kwam dat Cleopatra ondergedoken in de tombe zat klopte hij aan het raam en smokkelde ze hem naar binnen. Ze probeerde hem te redden, maar hij stierf in haar armen', volgens Strootman is het zeer onwaarschijnlijk dat dit heeft plaatsgevonden, maar is het waarschijnlijker dat Cleopatra zichzelf van het leven heeft beroofd toen ze opgesloten zat door Octavianus in haar graftombe.

Toch blijft de methode over haar dood onzeker: volgens de overlevering gebruikte ze een giftige slang, maar er zijn andere mogelijkheden, zoals vergif. 'In Egypte zijn weinig slangen waar je snel en pijnloos door sterft', legt Strootman uit. 'Waarschijnlijk heeft ze het vergif ingenomen en is ze kort daarna gestorven.'

Cultureel icoon

Na Cleopatra’s dood werd Egypte officieel een Romeinse provincie. Haar oudste zoon Caesarion werd vermoord en haar drie andere kinderen werden meegenomen naar Rome en opgevoed door Octavia; Octavianus’ zus en ex-vrouw van Marcus Antonius. In latere eeuwen groeide Cleopatra uit tot een cultureel icoon, met verbeeldingen in theater, kunst en film.