Vergeten voetbalverhalen uit de Tweede Wereldoorlog

Deel 1: Gesneuveld op de eerste dag

In mei 1940 zijn minstens 140 voetballers gesneuveld bij het verdedigen van het land tegen de Duitse inval. Een van die mensen was Jan van Dalen uit Bolsward. Hij sneuvelde al op de eerste dag van de oorlog.

15 jaar was Van Dalen pas toen kwam hij uitkwam voor het eerste elftal en voor het Fries elftal. Maar een vedette zal hij nooit worden: op 22 jarige leeftijd laat de jonge talentvolle voetballer het leven als korporaal bij Oestgeest.

"Voor iedereen in Bolsward was het duidelijk: het is oorlog. Zijn vader werd in een nacht grijs door het overlijden van zijn zoon", vertelt journalist Mark Vallinga die voor het Friesch Dagblad een prachtig verhaal over Van Dalen schreef.

Deel 2: De vergeten toptrainer

Arpad Weisz is een vergeten toptrainer van DFC uit Dordrecht. Hij kwam zelf uit voor het Hongaars elftal, coachte Inter Milan en FC Bologna. Nadat hij samen met zijn vrouw, zoon en dochter in 1942 weggevoerd werd Auschwitz raakte hij in de vergetelheid.

"Om 5 uur schreef de politie een rapport dat iemand bekeurd was vanwege een kapot achterlichtje. Om half 6 is vastgelegd dat Arpad Weisz en zijn familie zijn opgehaald op het Bethlehemplein en weggevoerd."

Deel 3: Slachtoffers in Nederlands-Indië

Niet alleen in Nederland vielen veel slachtoffers. In Nederlands-Indië kwamen veel Nederlanders om in kampen. Zo ook spelers van voetbalclub Kampong, bij velen bekend van het hockey, maar begonnen als voetbal- en cricketclub. De naam van de club is het Indische woord voor "omheind erf".

Sportjournalist van het jaar Kees Jongkind is bestuurslid bij de club en vertelt samen met archivaris Erna Stolk over de leden van Kampong die in de oorlog omkwamen. Jongkind: "Ik denk dat heel veel leden ook niet op de hoogte zijn van onze geschiedenis."

Deel 4: Een granaat vlakbij het voetbalveld

Terug naar zondag 19 november 1944: een donkere dag voor Sittard. De stad was net twee maanden bevrijd en langzaamaan kwam het dagelijkse leven weer wat op gang.

Aartsrivalen Sittardse Boys en Maurits Geleen nemen het tegen elkaar en de 11-jarige Sjef Vink zit met zijn vader op de tribune. "We waren gewend aan het fluitende geluid van vallende granaten", vertelt hij. Dus ook deze keer dook iedereen zo snel mogelijk naar de grond. "Er viel een granaat op pakweg 40 meter afstand. Een enorme explosie, ik had nooit zo'n knal gehoord."

Die dag komen er elf mensen om in Sittard. "Na de bevrijding zijn hier meer doden gevallen dan in de oorlog."

Deel 5: Het vergisbombardement op Doetinchem

Eind 1945 leggen drie 'vergisbombardementen' van de geallieerde Doetinchem in puin. 170 inwoners vinden de dood, waaronder ook zes voetballers.

Wim Kolenbrander en zijn neef zijn op weg naar huis als er in de buurt een bom valt. De luchtdrukgolf die dat veroorzaakt is zo groot, dat zijn neef en drie anderen omkomen. Wim is zwaargewond, maar overleeft en spreekt net als veel stadsgenoten niet meer over het drama.

"Het was een bombardement van de geallieerde, daar klaagde je niet over", vertelt historicus Karel Berkhuizen. Toch hebben de gebeurtenissen nog lang impact. "De dochter van Wim kwam er jaren later achter dat haar vader aan PTSS leed. Als er bij hen thuis een kopje viel, dan raakte hij helemaal overstuur."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.