'Rutte en De Jonge hebben zich tussen 16 miljoen virologen goed staande gehouden'

Maatregelen

Net als nu wilden bestuurders in de 17de eeuw de volksgezondheid en de economie tegelijkertijd dienen. Hoe diep zit die reflex en wat zegt dat over ons? Historicus Gerrit Valk schreef samen met Leo Noordegraaf (dit jaar overleden) De gave Gods, de eerste klassieker over de pest in onze contreien.

Er is veel kritiek over het optreden van het kabinet. Er zou te lang gewacht zijn met het nemen van coronamaatregelen en de lockdowns. ''Je zou kunnen zeggen dat die aarzeling hoort bij de Nederlandse politiek'', legt Valk uit. ''Het kabinet heeft geprobeerd om de belangen van volksgezondheid en economie in evenwicht met elkaar te houden. Ik vind dat onze premier en minister van Volksgezondheid zich te midden van 16 miljoen virologen goed staande hebben gehouden. Dat zag je vroeger ook bij de uitbraak van de pestepidemie. Het is altijd zoeken naar de juiste koers.''

De pestepidemie was vreselijk en onbeschrijfelijk, vertelt Valk. ''Het sterfteaantal liep in sommige steden op tot wel 40 procent. Mensen vochten op straat om aan lijkbaren te komen. De oorzaak van de ziekte was niet duidelijk, wel had men oog voor de besmettelijkheid daarvan. Pestlijders werden net als nu gedwongen om binnen te blijven. Ook hun medebewoners werden opgedragen binnen te blijven.''

Boek: De gave Gods - de pest in Holland vanaf de late middeleeuwen (Bron: Prometheus)

Lockdownsceptici

Tegenwoordig hebben we lockdownsceptici die niet zomaar genoegen nemen met het coronabeleid van het kabinet. Dat was vroeger niet anders, legt Valk uit. ''De 17de eeuw was behoorlijk oproer gevoelig. Je moest als eerste ervoor zorgen dat de pest zoveel mogelijk beteugeld werd. Dan was de taak om de voedselvoorziening op gang te houden. Vervolgens moest je zo snel mogelijk de pestdoden begraven. Dat was een grote uitdaging. De lontjes werden korter, net zoals nu. Daarom probeerde men om die maatregelen te nemen, waardoor de boosheid en woede niet uit de hand liep.''

Hoe ging de overheid daarmee om en is dat vergelijkbaar met onze tijd? ''Nu voelen horeca-mensen zich enorm benadeeld door de coronamaatregelen. Ten tijde van de pestepidemie waren vooral de kleine handelaren de dupe. Op een gegeven moment werden Nederlandse schepen in het buitenland tegengehouden. Zeeland beklaagde zich daarover omdat daar de besmettingsgraad veel lager was dan in Rotterdam en Amsterdam.''

Europees voorbeeld

''In zekere zin heeft Nederland net als nu gekeken naar wat de rest van Europa deed. Er werd een medische commissie samengesteld, vergelijkbaar met het OMT. Men wist dat de pest van buiten kwam. Daarom kam het advies om schepen uit pestgebieden in quarantaine te houden. En zo nodig de toegang voor de schepen te ontzeggen. Dat zorgde voor veel tegenzin bij kooplieden, die helemaal geen beperking van handel wilden. In Nederland was de traditie van vrije handel namelijk enorm sterk. Een ding is constant gebleven in ons overheidsbeleid: polderen toen en polderen nu.''

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, of volg het programma via Facebook en Twitter.