Waarom uitvaart tijdens corona zo intens en mooi kan zijn

Veranderende rituelen

Afgelopen week sprak ik met Saskia, ze werkt als uitvaartbegeleidster in Schiedam. Ik wilde van haar weten of corona onze rituelen rond de dood hebben veranderd. Saskia begeleidt families bij het afscheid nemen van een dierbare. Ze beschouwt zichzelf als een multitasker. Van de kaart tot de kist. En als ze een gezicht moet fatsoeneren, daar draait ze haar hand niet voor om.

We zaten in de ontvangstruimte. Om half drie zou er een dienst zijn, de dood kan niet wachten. De corona-pandemie bracht niet alleen onder de levenden verwijdering, het zette ook de doden en de levenden op afstand van elkaar. Zo was het voor Saskia niet meer mogelijk om de nabestaanden thuis te bezoeken. Het plannen van de uitvaart, het uitzoeken van de kaart, het kiezen van de kist - alles moest via de digitale weg. Alleen de bloemen deed ze niet. Want kom je aan de bloemen, dan kom je aan de familie.

Eerste corona-dode

De begrafenis van de eerste corona-dode van Schiedam viel aan Saskia ten beurt. Een dienst waar normaliter honderd mensen bij aanwezig zijn, werd een bijeenkomst van maximaal dertig mensen. Daarnaast bleek de vrouw van de overledene positief getest; ze moest geïsoleerd worden van haar kinderen. Een van de kleinkinderen werd in een wit pak gehesen om haar tijdens de dienst in een bijkamer bij te staan. Om haar te troosten streelde zij over de hand van haar oma.

Saskia’s hart brak. Ze was wel wat gewend, maar dit sloeg alles. Na afloop van de dienst was er geen mogelijkheid om thee of koffie te drinken. Er kon nog geen koekje van af. Saskia besloot toen van een nood een deugd te maken. Als de mensen niet naar de dode konden komen, dan kwam de dode wel naar de mensen. De lijkwagen reed door de straten van de overledene om de bewoners in staat te stellen afscheid te nemen, en zo werd de dood onderdeel van het publieke domein.

'Geweldige tijd'

Ik vraag Saskia hoe ze terugkijkt op deze historische tijd. Heeft ze er onder geleden? Het antwoord van Saskia verrast me: ''Integendeel, het was een geweldige tijd.'' Saskia werd verliefd op het ingetogen karakter van het nieuwe afscheid nemen. ''Een volle zaal is prachtig, maar als je je moet beperken tot dertig mensen, dan moet je scherpe keuzes maken met wie je je verdriet wil delen. En dat maakt het afscheid intenser en dus mooier.''

De dag voor mijn bezoek begeleidde ze een oudere heer naar zijn laatste rustplek, de zoon van de man, zijn vrouw en de schoonmaakster die het huis van meneer jarenlang onder haar hoede had genomen, waren de enige aanwezigen. Het bestaan teruggebracht tot de essentie: de zoon, de vrouw en de schoonmaakster.

Nee, het verdriet neemt Saskia niet mee naar huis, want het is niet haar verdriet. Dan komt er een ambulance voorrijden. Een vrouw wordt op de brancard naar binnen gedragen, gevolgd door haar kinderen en kleinkinderen. ''Ze ligt in het ziekenhuis. Maar nu kan ze er toch bij zijn om afscheid te nemen van haar man'', zegt Saskia. Ze begint te snotteren, de tranen rollen over haar wangen en ze huilt.

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, abonneer je op de podcast, of volg het programma via Facebook en Twitter.