Foto's uit WO2 inkleuren brengt de geschiedenis dichterbij, 'maar er zijn ook risico's'

Van der Hoeven is ook bestuurslid bij het Historisch Fotogenootschap. Volgens hem associëren we zwart-witfoto's direct met vroeger. "Het geeft daardoor een gevoel alsof het niet met jou te maken heeft, omdat het lang geleden is. Als het ingekleurd is, lijkt het meer op de echter wereld en kan het je dus bewuster maken. En daarmee je historisch bewustzijn vergroten."

Een van de foto's die Van der Hoeven bespreekt is bovenstaande foto van Samuel Noach uit Deventer. Hij werd door de Duitsers opgepakt en in Auschwitz vermoord. De originele foto was zwart-wit, maar deze is nu ingekleurd. Opvallend zijn de bruine jas met gele Jodenster. "Het wordt van een historische situatie ineens een man die er gisteren met zijn koffer had kunnen staan. Zo'n gevoel krijg je wel, het komt ineens dichtbij. Foto's zijn heel goed om geschiedenis invoelbaar te maken en geeft een directe connectie. En dat wordt versterkt door het inkleuren. Toen ik voor het eerst dit soort ingekleurde foto's zag, keek ik echt mijn ogen uit. Het brengt de geschiedenis dichtbij."

Gevoel

Volgens Van der Hoeven krijg je meer een gevoel bij de situatie. "Dat wat wij geschiedenis noemen, was het heden voor de mensen die het beleefden. Wij voelen ons in het oog van de tijd staan, maar dat geldt voor iedereen. Door het inkleuren kan je je verplaatsen in een tijd die voorbij is."

Risico's

Toch zijn er wel vraagtekens te zetten bij het inkleuren. Want er wordt iets aangepast aan een originele foto. Die was zwart-wit en je moet dus raden wat de echte kleuren waren. Daar wordt vaak veel research naar gedaan. "Maar er blijft een aspect van gokken aan, als je dingen niet zeker weet en dus gaat invullen. Wil je vasthouden aan het idee dat je naar de waarheid kijkt? Of vind je het goed om dingen aan te vullen die je niet zeker weet? Dat vraagstuk wordt groter nu er vaker kunstmatige intelligentie gebruikt wordt die het snel kan doen. Want kunstmatige intelligentie kan zaken fantaseren of hallucineren. Als je dat niet meer goed controleert, zitten er fantasie-elementen in iets dat je presenteert als historische bron. Dat is een lastig terrein en is een belangrijke discussie onder historici."

Sleutelen aan een foto of juist niet?

Zo is er een voorbeeld van een foto uit een beruchte martelgevangenis S21 in Cambodja waarbij een Ierse colorist voor het blad Vice achteraf zaken toevoegde aan een foto. "Het is een beruchte fotoset van mensen die op het punt stonden om geëxecuteerd te worden. De colorist voegde aan sommige gezichten een glimlach toe, net als andere details zoals een afdruk van een bloederige hand op een muur. Die was gewoon verzonnen, hij vond het extra sfeer toevoegen. Maar dat tast de waardigheid van die mensen aan." Toch is Van der Hoeven wel voorstander van het inkleuren van foto's, bijvoorbeeld voor educatieve doelen. Als het maar op een goede manier gebeurt en er goed onderzoek gedaan is.