Deze roman van Dola de Jong is actueler dan ooit

Uitzicht als geopolitieke barometer

Afgelopen week was ik in Marokko, in de havenstad Tanger waar ik vrienden tegen het lijf liep. Het ging meteen over over de oorlog in Oekraïne, al was het maar omdat sinds de inval de benzineprijzen met meer dan 25 procent zijn gestegen.

Een Nederlands stel dat een appartement had gekocht met uitzicht over de Middellandse Zee vertelt dat ze een Russisch fregatschip door de Straat van Gibraltar hebben zien varen. Je uitzicht als geopolitieke barometer.

Een andere vriend wist te melden dat het reuzenjacht van de uit de gratie geraakte oligarch Roman Abramovij in de omgeving van de Spaanse kroonkolonie Ceuta was gesignaleerd. Een miljoenenjacht op zoek naar een aanlegplaats maar nergens welkom - het kan verkeren. Ondertussen was het steeds harder gaan regenen in Tanger.

Het internationale Tanger

Het hemelwater werd met een glimlach verwelkomd; de langdurige droogte heeft de stuwdammen naar een historisch dieptepunt gebracht. Marokko is voor zijn graan afhankelijk van graanimporten uit Rusland en Oekraïne.

In een café kijk ik op een televisiescherm naar de Oekraïners die hun land moeten ontvluchten. Achter me mompelt een man dat er eerste klas vluchtelingen en tweede klas vluchtelingen zijn, verwijzend naar de Afrikaanse en Arabische mannen en vrouwen die aan de Poolse grens de toegang werd geweigerd.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog vonden veel Europese vluchtelingen hun heil in Tanger.

De film Casablanca met Humprey Bogart en Ingrid Bergman is geïnspireerd op deze havenstad. Waarom dan toch gekozen werd voor de titel Casablanca is me een volledig raadsel.

Mijn buurman die van Italiaans-Joodse komaf is vertelde me dat in de oorlogsjaren de aanwas van vluchtelingen zorgde voor een schok op de huizenmarkt; een appartement in Tanger kostte meer dan een heel huis in Parijs. Dat is pas prijsopdrijving. Ook in oorlogstijd is de oude makelaarswijsheid bikkelhard: het draait altijd om locatie, locatie, locatie.

Tanger was op dat moment een internationale stad, waar het Nazi-regime ook aanwezig was. Het kon gebeuren dat in het roemrucht café 'Madame Porte' een Joodse vluchteling uit Berlijn zij aan zij met een nazi-spion een cocktail zat te drinken.

En de akker is de wereld

Ik liep naar een grijze straat waar in de oorlogsjaren de Nederlandse schrijver Dola de Jong woonde. Ze groeide op in Arnhem en verhuisde naar Amsterdam waar ze aan de slag ging als danser. En ze ontwikkelde haar talent als schrijver.

Na een antisemitisch incident vluchtte ze met haar verloofde naar Tanger, van hieruit hoopten de vluchtelingen Zuid-Amerika te bereiken. Om in haar onderhoud te voorzien opende ze in de havenstad een dansschool, waar ze een meisje met een gedraaid voetje wist te helpen. De vader van het meisje hielp Dola de Jong aan een visum naar Amerika.

In Tanger begon ze aan een roman over een Nederlands stel dat op de vlucht door Europa kinderen veiligheid en onderdak biedt. Met hen proberen ze in Tanger een nieuw bestaan op te bouwen, gesymboliseerd door een akker die ze samen met de lokale inwoners tot leven brengen. De wereldgemeenschap heeft maar een doel: in elkaars onderhoud voorzien, het eindstation van de vrede.

De roman werd in 1954 in Nederland uitgebracht onder de titel En de akker is de wereld. Deze gevoelige roman is een aantal jaar geleden opnieuw uitgebracht en het heeft niets van zijn actualiteit verloren.

Onze wereld is inderdaad een akker, ruw omgeploegd en iedereen wacht op regen.