Ellen Ombre: Kortweg

Ruim vijftig jaar geleden reisde de historicus Silvia de Groot met de marron-leiders Aboikoni, Aboné, Forster en Gazon uit het binnenland van Suriname naar Ghana, Togo, Dahomey het huidige Benin, en Nigeria. Uit deze en andere West Afrikaanse landen werden vanaf de zeventiende eeuw, gedurende driehonderd jaar de voorouders van de door deze Granmans bestuurde marrongemeenschappen versjacherd en als slaven weggevoerd. Ook mijn voorouders trof mogelijk een soortgelijk lot. Overbekend is het aandeel van Holland in de trans-Atlantische mensenhandel, met verwijt en schuldgevoel als erfenis, wat de reis toentertijd overigens niet deerde.

In Afrika wachtte het gezelschap uit Suriname een eervol ontvangst. Traditionele gebruiken bij plechtige ontmoetingen, rituelen met toespraken van goden via media in trance, en het Kromanti, een sacrale taal waarin het opperwezen Nana Kediapon wordt aangeroepen, werden door de Granmans herkend en gewaardeerd.

Een nostalgische rootsreis? Niet helemaal.

Granman Gazon Grootopperhoofd van het N’djuka volk uit het Marowijnedistrict, merkte na bezoek aan de lugubere slavendepots van Cape Coast Castle en St George Elmina in Ghana op: ‘We wisten dat de slavernij een groot kwaad was, maar dit hadden we ons anders voorgesteld. Hoe konden mensen dit anderen aandoen, zoveel honderden jaren lang? Hoe konden mensen van dit land hieraan meewerken?’

De Granmans ontmoetten regeringshoofden, plaatselijke notabelen, religieuze leiders. De Nigeriaanse universiteit van Ife nodigde hen uit voor een discussie over het gedeeld verleden. Hoe was het mogelijk dat onze voorouders met medeweten van Afrikanen als slaven werden weggevoerd wilden de Granmans opnieuw weten. De vraag bleef breedsprakig onbeantwoord.

Surinaamse Granmans in Afrika, het in 1973 gepubliceerde reisverslag, verbreedde mijn kijk op slavernij en de drie eeuwen durende trans Atlantische mensenhandel. Het boek is nu slechts antiquarisch verkrijgbaar.

De soesa over het gedenken en vieren van aanstaande 1 juli, de dag waarop 160 jaar geleden de slavernij in Suriname en op de Nederlandse Antillen is afgeschaft houdt me bezig. Deelnemers aan symposia en aan ronde tafels in Hilversumse studio’s die het belang van slavernijmusea en herstelbetalingen bepleiten, vervullen me soms met twijfel en een bepaald soort deernis.

Zo'n kort geding tegen de staat aangespannen door een handvol belangenorganisaties, omdat het kabinet besloot zonder overleg al op 19 december premier Rutte excuses te laten uitspreken en niet op keti koti door de koning.

Ik weet vaker niet wat ik ergens van moet denken, zoek een leidraad, probeer sentimenten van feiten te scheiden. Ik vind het in ieder geval onrechtvaardig dat Afrika, destijds toeleverancier van slaven in de diverse discussies over historische schuld en boetedoening buitengesloten wordt.

Kon ik maar te rade gaan bij Silvia de Groot.

De Groot was in veel opzichten mijn voorbeeld. Haar geleerdheid, stijl, en de waarborg die ze bood voor zorgvuldig taalgebruik en omgangsvormen.

Ze had een uiterlijk waar Simone Signoret, de befaamde Franse actrice zich aan kon spiegelen. Ik verlang naar haar wijsheid.