'Drastische veranderingen': alleen zo wordt Nederland afvalvrij in 2050

Grondstoffen zijn goedkoop dus het is voor producenten misschien niet per se aantrekkelijk om de omslag naar een circulaire economie te maken, denkt De Wit (opsteller van de studie die door stichting Circle Economy is uitgevoerd), "arbeid voor reparatie is bijvoorbeeld ook ontzettend duur." Maar, om het doel van een afvalvrij Nederland te halen in 2050, is dit wel een omslag die gemaakt moet worden.

Arbeid goedkoper, materialen duurder

De Wit: "De overheid heeft een aantal dingen die ze kan doen. Zo kan de arbeid goedkoper worden gemaakt en de materialen duurder, bijvoorbeeld door de belasting te verlagen op arbeid via BTW-tarief." In de bouw stelt De Wit voor dat slopen van gebouwen beperkt moet blijven en de focus moet liggen op renovatie en hergebruik van materialen.

Daarnaast adviseert De Wit om het aandeel hernieuwbare energiebronnen te verhogen, ter vervanging van fossiele brandstoffen. En, wat betreft de landbouw wordt in de studie gezegd: "Implementeer richtlijnen voor de landbouw die voorschrijven dat grondstoffen hergebruikt worden, onder andere door import en export van dierproducten te stoppen en de veestapel te voeden met voedsel dat anders weggegooid zou worden."

Circulaire economie

In een circulaire economie, ook wel kringloopeconomie genoemd, worden grondstoffen opnieuw gebruikt waardoor er dus geen afval bestaat. Het is een economisch en industrieel systeem waarin de eindige grondstofvoorraden niet worden uitgeput en waarin reststoffen volledig worden hergebruikt in het systeem.

Aanpassingen op de arbeidsmarkt

Bovendien moeten er aanpassingen worden gemaakt op de arbeidsmarkt om de doelstelling van 2050 te kunnen halen. Volgens De Wit zullen bestaande banen verloren gaan en is omscholing voor sommigen nodig, "maar het is uiterst belangrijk om de noodzakelijke aanpassingen aan de arbeidsmarkt te faciliteren en zo de transitie mogelijk te maken."

Nieuwe banen zullen ook ontstaan als de ommezwaai wordt gemaakt. In de studie staat dat "geavanceerde processen in de bouw, en bijvoorbeeld vergaande digitalisering, kunnen werkgelegenheid doen toenemen in aankoop, verdelen, testen en leveren van hoge-kwaliteit secundaire grondstoffen - materiaal dat hergebruikt kan worden."

Nederland voor bijna kwart circulair

Op dit moment is Nederland voor ongeveer 25% (24.5%) circulair. Dat betekent dat van de 221 miljoen ton grondstoffen die jaarlijks in Nederland wordt gebruikt, wordt 167 miljoen ton niet hergebruikt. Marc de Wit: "Dat houdt in dat van alle materialen die wij als Nederlanders gebruiken, ongeveer een kwart afval wordt waaraan we een nuttige herbestemming geven in de economie."

De Wit vertelt in Vroege Vogels dat bijvoorbeeld de grondstoffen die we gebruiken om kleding te maken, het gebouw waarin we wonen te bouwen, of bijvoorbeeld een mobiele telefoon te fabriceren, vallen onder de materialen die uiteindelijk afval worden. "Naar al die materialen hebben we willen kijken", zegt de Wit over het onderzoek.

35 kilogram afval per persoon per dag

De Wit: "We hebben in de studie gekeken dat je ongeveer 35 kilogram per persoon per dag gebruikt, waarvan ongeveer 27 kilogram afval wordt." Dan kunnen mensen denken, dat is niet het afval dat ik aan de straat zet of in de afvalbak gooi. Dat klopt. "Dat is onder andere de brandstof die we verbruiken in onze auto. Maar, ook de trein die wordt gebruikt en daarbij de sporen. Wegen, infrastructuur: dat zit daar allemaal in. Dus het is meer dan alleen het afval dat we in onze huishoudens allemaal produceren."

"Afgezet tegen het wereldgemiddelde doen we het drie keer zo goed", zegt De Wit. Wereldwijd is de circulariteit namelijk 8.6%. Nederland doet het misschien zo slecht nog niet, toch wordt de overige 75% van alle materialen die wij gebruiken, verspild. Volgens de studie komt dat neer op een verspilling van 9.8 ton aan grondstoffen per inwoner.

In balans met natuur

In de studie is De Wit gaan kijken hoe je de Nederlandse economie anders zou kunnen vormgeven in de bouw, landbouw, maakindustrie en energiesectoren: "Dat zijn sectoren die ontzettend veel CO2 uitstoot voor hun rekening nemen. Ook een heel groot van de economische welvaart van dit land. We zitten nu ongeveer 200 jaar in een heel lineair systeem, we zijn uit de natuur gaan halen. Dat resulteerde in een enorme welvaartsgroei maar ook dat we tegen de grenzen van de planeet zijn gaan aanlopen."

"Dus wat die circulaire economie wil doen, is eigenlijk weer in balans komen met die natuur", zegt De Wit. Oftewel, de economie moet dan anders worden vormgegeven. "Waar we naartoe moeten gaan is, hoe kunnen we minder consumeren? Hoe kunnen we meer gaan repareren, de levensduur verlengen van de dingen die we hebben? Ook, hoe ontwerp je producten die gerepareerd kunnen worden en als ze niet meer gerepareerd kunnen worden, hoe zorg je dat je het materiaal kunt hergebruiken?"

Hergebruik en recycling

Een voorbeeld geeft De Wit over de muziekindustrie. Met de komst van diensten als Spotify, is een kast vol CD's niet meer nodig, "het hele wereldarsenaal van de muziek hebben we tot onze beschikking en de CD's hoeven niet over de wereld worden versleept. Dus je ziet een betere dienst, flexibelere dienst, die je niet als eigendom hebt en die geen materialiteit tot gevolg hebben." Kortom, het gaat om het gebruik en niet om het bezit.

De Wit: "Traditionele business modellen zijn niet ingericht op hergebruik of recycling. Bedrijven die inzetten op het repareren van grote producten, zoals MRI-scanners en auto's, gaan het verschil maken voor de circularity gap maar ook voor hun eigen economische positie."

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.