Libris Literatuur Prijs winnaar Mariken Heitman: 'De natuur zit vol met uitzonderingen, net als de mens'

Een stem aan de aarde

Heitman, van oorsprong bioloog en tuinier, heeft een grote fascinatie voor de natuur; een gegeven dat onlosmakelijk verbonden is met het verhaal van Wormmaan. "Ik wilde de aarde een stem geven,” vertelt Heiman over haar tweede roman. "Want ik vind dat in de aarde heel veel samenkomt. We zien de aarde niet zozeer, en daar spelen zich wel ontzettend veel processen in af."

Ze wilde de aarde laten spreken via wormen. Die laat ze in verschillende scènes in haar boek ook daadwerkelijk aan het woord: "Dat vind ik ook best leuk om te doen, want niemand kan controleren hoe die wormen nu eigenlijk met elkaar kunnen communiceren. Daar kun je als schrijver lekker op fabuleren."

Doodsangst

Achter die fascinatie voor de natuur schuilt bij Heitman een grote angst voor de dood. "Omdat ik dus zo van het leven houd, van de natuur en van het levende, wil ik daar nog lang geen afscheid van nemen. Dat beangstigt mij behoorlijk –niet alleen mijn eigen dood, maar ook de dood van andere mensen en geliefden."

Heitman vertelt hoe een groot deel van haar ambitie ook voortkomt uit die doodsangst: "De schrijfdrift komt voort uit het willen vasthouden, het willen koesteren van de wereld zoals ik hem zie –dat ook willen ontleden, willen begrijpen, willen vasthouden. Het is een poging om de tijd even te stoppen."

Een natuur vol met uitzonderingen

De natuur biedt Heitman niet alleen lessen over haar eigen, individuele leven, maar ook over de structuur van de samenleving, en dan in het bijzonder over de kunstmatige hokjes die wij rondom gender hebben opgebouwd.

Heitman kan zich verbazen over hoe rigide de samenleving kijkt naar gender: "Het grappige is dat we bij heel veel eigenschappen weten dat het een spectrum is. We hebben allemaal een andere vingerafdruk. We hebben allemaal net een andere kleur ogen. Dat vinden we heel normaal. Maar gaat het om gender en genderexpressie, dan zeggen we: iemand is alleen een man of alleen een vrouw. En zelfs dat, biologisch gezien, klopt niet."

Ook hier bieden planten en wormen een nieuw perspectief. Heitman: "De natuur zit vol met uitzonderingen en kleine verschilletjes, en diversiteit en overvloed. En ik denk als ik mensen daarin een beetje kan meenemen –als ik een beetje kan laten zien hoe divers het is– dan wordt de wereld letterlijk groter, en hoeven we niet zo bang te zijn voor een paar uitzonderingen.”