Roald Dahl schreef kinderboeken als overlevingsgidsen

Roald Dahl combineerde surrealistische humor en angst als geen ander. Hij was hierin geïnspireerd door de Scandinavische mythes die hem in zijn jeugd door zijn Noorse moeder werden voorgelezen. Het waren verhalen over boze trollen, strijdende reuzen, cyclopen, kolossale insecten en andere wezens die je liever niet op straat tegenkomt. Zijn moeder las ook verhalen met duidelijke moralen voor, over het gevaar van hebberigheid of trots bijvoorbeeld. Dahl paste later in zijn leven veel van die elementen toe in zijn eigen verhalen. Hij noemde zijn moeder: “undoubtedly the primary influence on my own life”.

Survivaltips voor kinderen

Hoewel de schrijver wereldberoemd is om zijn kinderboeken, begon Dahl zijn carrière met het schrijven van korte verhalen. De verhalen hadden hetzelfde macabere randje waar zijn kinderboeken later bekend om zouden staan, maar ze waren voor en gingen over volwassenen. Zijn eerste kinderboek, The Gremlins, kwam uit in 1943 en was een duidelijk keerpunt. Het verhaal gaat over Gus, een Engelse piloot die wordt gesaboteerd door een klein mythisch wezentje: een Gremlin. Het Gremlinvolk is kwaad omdat de Engelsen een vliegtuigfabriek hebben gebouwd op hun leefgebied en proberen daarom wraak te nemen. Later (spoiler alert) krijgt Gus de Gremlins zo ver om samen te vechten tegen hun gezamenlijke vijanden: Hitler en de Nazi’s. Typisch Dahl. Het boek was dan ook meteen een succes.

Maar zijn grootste werken zouden later komen, dat waren zijn kinderboeken met kinderen in de hoofdrol. Dahl staat bekend om zijn talent om zich in het hoofd van een kind te verplaatsen. “He told me how easy he found it to see the world from a child’s perspective (…) In many instances his books are a kind of imaginative survival manual for children about how to deal with the adult world around them”, schrijft Donald Sturrock in zijn Storyteller: The authorized biography of Roald Dahl.

Lees en schrijf je gelukkig

In die ‘adult words' zijn de 'adults' dan ook vaak de schurken. In Matilda waren het haar ouders, die haar vreselijk behandelden en haar niet accepteerden zoals ze was. In De GVR stellen alle reuzen (behalve uiteraard de grote vriendelijke) de ‘gemene volwassenen’ voor. En in De Heksen… juist.

De inspiratie voor deze karakters kwam ook uit Dahl’s jeugd. Ze waren voornamelijk gebaseerd op de volwassenen waarmee hij te maken kreeg in de verschillende kostscholen waar hij gedurende zijn jeugd op zat. Hij vond het er vreselijk. “It was a terrible shock for a young boy, used to a warm, comfortable and largely female environment, and Roald was initially homesick”, schrijft Sturrock. Hij schreef zijn moeder elke week een brief, maar daarin liet hij niet merken dat hij het zwaar had. Die zaten vol leuke anekdotes en grapjes. “It was as if the letter writing itself had become a means of escape from the grayness of school life.”

De grijsheid die hij in de brieven aan zijn moeder van zich af schreef kwam later in veel van zijn personages terecht. Veel kinderen (en volwassenen) herkenden zich daarin en doen dat nog steeds. Iedereen maakt weleens een moment van eenzaamheid of verwarring mee. In een verhaal van Roald Dahl betekent dat vaak het begin van een geweldig avontuur. In ons geval is het meestal een teken dat het tijd is om even te ontsnappen. Dat kan op allerlei manieren. Je hoeft de deur niet eens uit, zolang je hoofd maar even op reis is. Want zoals de schrijver zelf ooit zei: “Invention is always more interesting than reality.”