Hoeveel fout heb jij? Lees hier de nakijkinstructie Groot Dictee der Nederlandse Taal

Aanwijzingen die de dicteedeelnemers hebben ontvangen

• Bij de beoordeling geldt de laatste editie van Het Groene Boekje als spellingnorm, inclusief de online-editie: www.woordenlijst.org. Komt een dicteewoord daarin niet voor, dan geldt de spelling zoals die is vastgelegd in de Grote Van Dale van 2015.
• Een koppelteken mag alleen worden geschreven als het desbetreffende woord met koppelteken in bovengenoemde naslagwerken staat, dan wel als een koppelteken op grond van de spellingregels verplicht is. Zogeheten facultatieve streepjes (bijvoorbeeld computer-virus in plaats van computervirus) worden fout gerekend.
• Aan het einde van een regel mogen geen woorden worden afgebroken.
• Schrijf cijfers en getallen voluit: in letters, niet als cijfers. Er zijn in dit dictee twee uitzonderingen: 19 in COVID-19 en het jaartal 1918. Hier mag u cijfers gebruiken.
• Er mogen geen afkortingen worden gebruikt. Dus stel dat er ergens ‘dat wil zeggen’ in de tekst staat, dan moet u dat voluit schrijven en niet als ‘d.w.z.’
• Leestekens worden wel voorgelezen en dienen ook opgeschreven te worden, maar tellen niet mee in de beoordeling. (Koppeltekens en apostrofs wél, want die horen bij de spelling van een woord.)

TITEL

Wat ons bezighoudt

• bezighoudt: bezighouden staat als één woord in de woordenboeken, en daarom worden ook de vervoegde vormen aan elkaar geschreven. Hier met t na de d, want het is een derde persoon enkelvoud.

ZIN 1

We waren vertrouwd met de veelvoorkomende influenza, de seizoensgriep, die soms ook als een razende tekeergaat, en we hebben gehuiverd bij de verhalen over de Spaanse griep uit 1918 en andere ontwrichtende pandemieën.

• vertrouwd: met ou en w (net als trouw, waar het van is afgeleid); met een d als slotletter: het is een voltooid deelwoord dat hier als bijvoeglijk naamwoord gebruikt is
• veelvoorkomende: een woordcombinatie die zo vaak voorkomt, dat die als één woord in de naslagwerken is opgenomen
• influenza: kleine letter, want ziektes en virussen zijn geen namen maar ‘gewone’ woorden; geen trema op de e (want de combinatie ue leidt niet tot leesproblemen); met een z na de n
• seizoensgriep: mag zowel met als zonder tussen-s, maar als de s duidelijk hoorbaar is bij het voorlezen, moet die wel geschreven worden
• tekeergaat: tekeergaan staat als één woord in de woordenboeken, en daarom worden ook de vervoegde vormen aan elkaar geschreven
• gehuiverd: dit voltooid deelwoord krijgt een d, net als de verleden tijd (huiverde)
• Spaanse: bijvoeglijke naamwoorden die van een aardrijkskundige naam zijn afgeleid krijgen een hoofdletter, ook in woordgroepen als Spaanse griep
• ontwrichtende: met een w voor de r, ook al klinkt die als een v
• pandemieën: als in het enkelvoud de klemtoon op de -ie valt (pandemíé), komt er in het meervoud -en achter, met op die e een trema

ZIN 2

Maar dat we nog eens beziggehouden en gemangeld zouden worden door een wijdverbreid nieuw virus, dat met zijn klauwen de longen heel boud een watjekouw kan geven, nou, dat viel ons rauw op het dak.

• beziggehouden: bezighouden staat als één woord in de woordenboeken, en daarom worden ook de vervoegde vormen aan elkaar geschreven
• gemangeld: dit voltooid deelwoord krijgt een d, net als de verleden tijd (mangelde)
• wijdverbreid: een dermate veelvoorkomende woordcombinatie dat die als één woord in de naslagwerken is opgenomen; let op: eerst wijd met lange ij, dan verbreid met korte ei
• virus: met alleen een i en geen ie
• klauwen: met au en w
• boud: met ou en d
• watjekouw: met ou en w (betekenis: ‘flinke klap’)
• nou: met ou
• rauw: met au en w

ZIN 3

Corona was onder meer al bekend als een Mexicaans biermerk en als een chique, exotische vrouwennaam, maar sinds carnaval is in bed liggen met corona nochtans een heel ander verhaal als je de ziekte bedoelt.

• Corona: hier met een hoofdletter, omdat het het eerste woord van de zin is én hier als naam gebruikt is (merknaam en voornaam)
• onder meer: met een spatie (net als bijv. onder andere), ook al is het een veelvoorkomende woordcombinatie
• Mexicaans: bijvoeglijke naamwoorden die van een aardrijkskundige naam zijn afgeleid krijgen een hoofdletter
• chique: zeg je ‘sjiek’, dan schrijf je chic (op z’n Frans); zeg je ‘sjieke’, zoals hier, dan schrijf je chique met een q, u en e (ook al bestaat die vorm in het Frans niet); de vernederlandste spelling sjiek/sjieke met sj is niet juist in de officiële spelling
• exotische: met een x na de e en alleen een t (geen th) na de o
• vrouwennaam: met dubbel n
• carnaval: met een kleine letter, omdat het geen feestdag is maar een (korte) periode – en met drie keer een a
• corona: kleine letter, want ziektes en virussen zijn geen namen maar ‘gewone’ woorden
• nochtans: met ch na de o en daarna alleen een t en geen th; het woord heeft niets te maken met thans of althans
• bedoelt: met een t: het is tegenwoordige tijd en geen voltooid deelwoord

ZIN 4

De wrede en vaak genadeloze virusziekte, waarvoor hopelijk rap een vaccin komt, heeft veel leed berokkend en kastijdt de wereld nog altijd openlijk.

• wrede: met een w voor de r, ook al klinkt die als een v
• genadeloze: geen tussen-n
• virusziekte: één woord
• hopelijk: geen n na de e: in afleidingen van een werkwoord (hopen) komt geen tussen-n
• vaccin: met dubbel c, dan een i en een n
• berokkend: dit voltooid deelwoord krijgt een d, net als de verleden tijd (berokkende)
• kastijdt: met lange ij, dan d en ook een t, want het is tegenwoordige tijd en de d zit al in het werkwoord kastijden
• openlijk: hier komt wél een n (anders dan bij hopelijk), want het bestaat uit het kernwoord open en het achtervoegsel -lijk

ZIN 5

Ik vind het daarom ook onbetamelijk om te zeggen dat COVID-19/covid-19 ons vocabulaire verrijkt heeft met honderden nieuwvormingen; ik houd/hou het liever neutraal: er zijn veel nieuwe woorden aangeslibd.

• vind: zonder t, want het hoort bij ik
• onbetamelijk: geen n na de e: in afleidingen van een werkwoord (betamen) komt geen tussen-n
• COVID-19, covid-19: afkortingen van ziektes krijgen meestal hoofdletters, maar in de spellingregels staat dat ze met kleine letters mogen als ze “tot het dagelijkse taalgebruik zijn doorgedrongen”, dus ook covid-19 rekenen we goed, want dagelijks taalgebruik is het inmiddels wel. De variant Covid met alleen hoofdletter C is fout. Achter COVID/covid komt een koppelteken en 19 in cijfers
• vocabulaire: Frans leenwoord, met een c na de o, met ai na de l en met een slot-e na de r
• verrijkt: dubbel r en lange ij
• honderden: met meervoudsuitgang
• nieuwvormingen: één woord
• houd, hou: allebei juist – hou is wel wat informeel (zeker niet houdt, want het hoort bij ik)
• aangeslibd: het hele werkwoord is aanslibben met een b-klank; daarom komt er in de verleden tijd -de achter (aanslibde) en die d komt terug aan het einde van het voltooid deelwoord

ZIN 6

Ik noem er enkele: lockdownparty’s, quarantainekilo’s, bierviltjesvirologie, vouchervakantie, hand-op-handcontact, ontwijkstress, raamvisites, anderhalvemetersamenleving en balkonnade.

• lockdownparty’s: één woord, en meervouden van Engelse woorden op y krijgen in het Nederlands een apostrof + s erachter (geen -ies)
• quarantainekilo’s: één woord, met qu aan het begin, met ai na de t, met apostrof voor de meervouds-s
• bierviltjesvirologie: één woord, viltjes met een t in het midden
• vouchervakantie: één woord, voucher met ou en ch, vakantie met een k
• hand-op-handcontact: hand op hand is een woordgroep; in samenstellingen komen er streepjes tussen de delen van een woordgroep die een voorzetsel (zoals op of in) of voegwoord (zoals en of of) in zich heeft; het erachter staande woord wordt eraan vastgeplakt; contact met tweemaal c
• ontwijkstress: één woord, met lange ij, met dubbel s aan het eind
• raamvisites: één woord, geen apostrof
• anderhalvemetersamenleving: woordgroepen die bestaan uit een bijvoeglijk naamwoord of telwoord en een zelfstandig naamwoord, zoals hoge snelheid, drie gangen of anderhalve meter, verliezen in een samenstelling hun spatie: hogesnelheidstrein, driegangendiner, anderhalvemetersamenleving, enz.
• balkonnade: met k en met dubbel n, net als in claxonnade

ZIN 7

Dat laatste woord is misschien toch wel een verrijking, evenals Irma-effect/irma-effect, de verrassend sterk toegenomen interesse in de gebarentaal dankzij gebarentolk Irma Sluis, die bij de persconferenties hamsteren uitbeeldde als was ze een Oscarwaardige Hollywoodster in een horrorscène.

• verrijking: dubbel r en lange ij
• Irma-effect, irma-effect: met streepje, omdat a+e gezien wordt als een geval van klinkerbotsing; zowel met hoofdletter als met kleine letter te verdedigen: zolang het nog duidelijk naar Irma (Sluis) verwijst is de hoofdletter logischer, maar zodra het een opzichzelfstaand begrip wordt, is de hoofdletter niet meer nodig – vergelijk bijv. dopplereffect, heintjedavidseffect of alzheimersyndroom
• verrassend: met dubbel r: verrassen betekent ‘overrompelen’ of ‘onverwacht zijn/komen’; verassen betekent ‘tot as doen overgaan’
• gebarentaal: kleine letter; alleen in combinaties als Nederlandse Gebarentaal of Vlaamse Gebarentaal krijgt het een hoofdletter, omdat dat officiële talen zijn
• dankzij: één woord
• persconferenties: één woord, zonder apostrof
• uitbeeldde: met dubbel d, want in uitbeelden zelf zit al een d en daar komt nog de verledentijdsuitgang -de achter
• Oscarwaardige: één woord, met hoofdletter; de naam van de bekende filmprijs is Oscar met een hoofdletter (eigenlijk een bijnaam: officieel heet hij Academy Award), en die blijft behouden in samenstellingen
• Hollywoodster: één woord, met hoofdletter, want Hollywood is een naam
• horrorscène: één woord, met dubbel r na de eerste o, met een c na de s en met een accent grave op de eerste e (scene bestaat ook, maar dat spreek je uit op z’n Engels en betekent ook iets anders)

ZIN 8

Tot nu toe heeft elke pandemie godzijdank op een zeker moment gecapituleerd, het loodje gelegd, de pijp aan Maarten gegeven oftewel houdoe gezegd, en het is daarom dat ik ten slotte zeg: heb geduld, beidt/beid uw tijd.

• Tot nu toe: losse woorden
• godzijdank: één woord, met kleine letter en met lange ij
• gecapituleerd: met een c, met één p en met slot-d
• loodje: met een d: de uitdrukking is het loodje leggen, niet het lootje
• Maarten: is een eigennaam, dus met een hoofdletter
• oftewel: één woord, geen r of n na te
• houdoe gezegd: twee woorden; in houdoe zit een ou en één d; gezegd eindigt op een d
• ten slotte: met een spatie, omdat het ‘tot slot, aan het slot’ betekent
• beid, beidt: beide te verdedigen: beiden (‘afwachten’) is een werkwoord waarvan de gebiedende wijs in principe beid luidt, maar de verouderde spelling beidt uw tijd is ook ingeburgerd geraakt als een soort vaste uitdrukking
• uw: met kleine letter en een w