Waarom is Couperus niet populair onder scholieren?

"Er is een tijdje terug een leeslijstonderzoek gedaan. Er zijn tienduizenden boeken op een rij gezet en ongeveer 1 procent van de leerlingen leest Couperus en dat zijn dan vooral de vwo’ers", vertelt Michelle van Dijk, docent Nederlands en schrijver, in NOS Met het Oog op Morgen.

Onpopulair

Waarom lezen zo weinig kinderen dan het werk van de Nederlandse schrijver? Van Dijk vertaalde het werk 'Van Oude Menschen, de dingen, die voorbij gaan' van Couperus opnieuw en volgens haar ligt het niet aan wat hij schrijft. "Het is spannend, meeslepend, grappig. Je moet wel eerst zo’n boek in handen krijgen", vertelt ze. "Dus de vraag is een beetje: waarom reiken docenten het niet aan? Ik denk dat de taal toch wel een van de redenen is waarom ze dat niet zo snel doen."

Hertaling

"Er was een hertaling van Multatuli van Max Havelaar. Die gebruikte ik in de klas en toen dacht ik: hé, dit werkt wel. Max Havelaar werd ook al niet echt door leerlingen zelf gelezen, maar als je dan zo’n hertaald stuk las, begrepen ze het wel en zagen ze het voor zich", zegt Van Dijk. "Dat is wat je wil bereiken, dat ze het verhaal voor zich zien en verder willen lezen." De schrijver en docent vond toen dat dit moest gebeuren met meerdere oude Nederlandse literatuur. "De 19e -eeuwse taal staat al zover van hun af, dat leest als oude literatuur. Als je Nederlands studeert, lees je middeleeuwse teksten en ga je die helemaal vertalen. Maar eigenlijk is dat voor leerlingen van nu, die hebben dat gevoel bij 19e-eeuwse teksten ook al. Dat het bijna een andere taal is."

Oude literatuur wordt in andere talen regelmatig vertaald, zegt Van Dijk. Werken van Shakespeare of Homerus komen regelmatig opnieuw uit. Dat blijkt met Nederlandse teksten moeilijk te zijn. "We doen dat niet zo snel, ook omdat mensen dan vinden dat je daar niet zo snel aan mag komen." Dat snap ze ook wel. "Maar er zijn ook heel veel goede argumenten om het wel te doen. Je zit natuurlijk aan de stijl van een schrijver, maar bij Couperus blijft er zoveel meer nog overeind. Hij is niet alleen zijn stijl, die is wel heel bijzonder, maar hij is niet alleen zijn stijl. Hij vertelt over bijzondere thema’s, je herkent het nog steeds. Dat is zo met bijna al zijn boeken." Veel zinnen uit boeken van Couperus hoeven helemaal niet vertelt te worden, zegt Van Dijk. "Hij heeft heel veel spreektaal in zijn verhaal. Alleen veel beschrijvende zinnen heeft hij veel mooie woorden aan toegevoegd."

Kritiek

Van Dijk kreeg kritiek op haar hertaling. Zo schreef de Nederlandse columnist Sylvia Witteman: 'Alsof de Sixtijnse kapel was overgeschilderd door Bruna of James Bond wordt gespeeld door Gerard Joling'. "Het is op zich best een compliment. Dick Bruna is een grootheid, de Sixtijnse Kapel ook, het trekt heel veel mensen. Maar het is niet hetzelfde", zegt Van Dijk. "Als je aan literatuur zit, blijft het origineel overeind. Je kunt het origineel in elke bibliotheek en boekhandel vinden, zelfs online."

"Het is nog steeds een literaire ervaring als je de hertaling leest. Ik denk dat je het mag zien als een ingang naar hem. Probeer dan nog iets anders van hem, zodat je ziet wat die originele stijl is", zegt van Dijk. "Er staat hertaling op het boek, maar je hebt niet door dat je een hertaling aan het lezen bent, je bent gewoon lekker een boek aan het lezen. Je wordt meegesleept door het verhaal en af en toe zie een leuke zin en dan denk je: is het nou origineel of niet. Dan ga je het opzoeken, maar dan blijkt het bijna hetzelfde als het origineel te zijn."