Agressie 0, de onbekende politionele actie

Direct na de bevrijding weer de oorlog in

De vader van Baay was een oud-KNIL-militair, die als krijgsgevangene aan de Birma-spoorweg werkte. Na de bevrijding van Nederlands-Indië werden deze mannen direct weer de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog ingestuurd, die na de Japanse bezetting losbarstte. De vader van Baay had in deze periode de beschikking over een fototoestel, iets wat erg bijzonder was. Hij maakte foto’s van het moment direct na zijn bevrijding in Siam (nu Thailand) in 1945 en van vrijwel alle grote eilanden van de Indonesische archipel tijdens de onafhankelijkheidsoorlog.

De invasie op vakantiestrand Sanur

Aan de hand van deze foto’s, die meer dan 65 jaar op zolder verborgen waren, volgde Baay het spoor van zijn vader terug van Thailand naar Bali. Hij deed archiefonderzoek en sprak met veteranen. Zo kwam hij er achter dat op het vakantiestrand Sanur begin 1946 een heuse invasie had plaatsgevonden. "Ik teken het verhaal van mijn ouders, mijn vader vooral, tegen de achtergrond van die grote geschiedenis, de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. Daar is nog steeds ongelofelijk weinig over bekend. We denken heel vaak: dat heeft zich vooral afgespeeld op Java, Sumatra en Zuid-Celebes, maar dat was een strijd die op veel meer eilanden plaatsvond."

Van slachtoffer naar dader

Baay wist dat zijn vader had deelgenomen aan de strijd, maar door zijn onderzoek werd alles een stuk concreter. "Dan tekent zich een heel raar en tragisch beeld af van iemand die eerst slachtoffer is in een oorlog tijdens de Japanse bezetting en vervolgens in een positie wordt gemanoeuvreerd waarin hij dader wordt. Vervolgens zie je dat hij worstelt om zich aan die rol te onttrekken." Het materiaal van zijn vader toonde hem een ander perspectief, namelijk van mensen die met beide benen in verschillende wereld staan: half Nederlands, half Indonesisch.

Agressie 0, de vergeten politionele actie

Tijdens zijn onderzoek kwam Baay ook een in Nederland relatief onbekende vijfdaagse oorlog tegen. Door de Indonesiërs wordt deze aangeduid als Agressie 0, om hem te onderscheiden van de eerste en tweede politionele actie, die in Indonesië worden aangeduid als Agressie 1 en Agressie 2. Agressie 0 vond begin 1947 plaats rond de stad Palembang op Sumatra en was bedoeld om de olie in Plaju (Pladjoe) veilig te stellen. "Dat was echt een oorlog. In de Nederlandse archieven wordt die omschreven als een reeks incidenten waarbij tachtig slachtoffers zijn gevallen. Indonesische bronnen maken melding van een heuse oorlog waarin Nederland onder andere bommenwerpers heeft ingezet en waarbij minstens 5000 burgerslachtoffers zijn gevallen."

Iedereen zijn eigen versie van de geschiedenis

Baay bezocht in Indonesië het museum dat aan deze oorlog gewijd. Wat daar de geschiedenis ingegaan is als de vijfdaagse oorlog, wordt in Nederland afgedaan als 'een aantal incidenten'. Baay: "Nu zie je weer hoe naties in staat zijn dezelfde geschiedenis te modelleren naar hun eigen goeddunken."

Meer over de politionele acties

- De foto's bij dit artikel zijn afkomstig van de website Duizend Dagen Indië, de website bij het gelijknamige boek uit 2007, een uitgave van het dagboek van Jan van Trigt, die als oorlogsvrijwilliger in de periode 1945-1948 betrokken was bij de strijd in Nederlands-Indië.
- In het artikel De verzwegen moordpartij van Palembang vind je meer achtergronden bij Agressie 0.
- Laurens Bluekens heeft voor NPO Focus een venster over de politionele acties gemaakt.