'De hechtenisclub' is Humberto's Non Fictie Boek van november

Het lijkt heel simpel, mensen die een gevaar vormen voor de maatschappij moeten we daar zo ver mogelijk van weghouden. Een dikke muur, sterke tralies en prikkeldraad, ze vormen een grens tussen de wereld binnen en de wereld buiten de bajes.

Maar zijn die werelden wel zo gescheiden? De Hechtenisclub opent onze ogen want wat zich binnen de muren van de gevangenis afspeelt laat veel zien van het leven daarbuiten. We zijn net op tijd, vlak voordat de laatste steen van de Bijlmer Bajes verdwijnt, zijn we samen met de twee schrijvers ter plaatse. We leren de taal van het gevangeniswezen spreken en langzaam doemt het verhaal van de Bijlmer Bajes in de verte op. Het is een rijke geschiedenis waar we in duiken.

Het begint met een ideaal

Het verhaal begint na de Tweede Wereldoorlog met een ideaal. Een opgesloten bestaan mag niet langer een onmenselijk bestaan zijn. Heropvoeding en herintegratie staan centraal. Er wordt getwijfeld aan de schuldvraag, want misschien is het wel de maatschappij die heeft gefaald. Maar mensen opsluiten, hoe doe je dat op een humane manier? We beschermen onszelf tegen de mens die onze samenleving met geweld wil ontwrichten, maar hoe zwaar weegt de bescherming van de gevangene zelf?

Na opsluiting gaat het leven achter de muren verder en zal zich nooit helemaal van de samenleving laten isoleren. Het onderzoek naar wat zich in en rondom de Bijlmer Bajes heeft afgespeeld is daarom niet alleen heel interessant maar ook noodzakelijk. Kijkend naar het verleden werpen we ook een blik op de toekomst. We lopen door de ‘Kalverstraat’, de kloppende ader van de bajes, die alle delen met elkaar verbindt. We leren de bewaarders kennen, we verdiepen ons in de verhalen van de gevangene, van de voortvluchtige en van de degene die op het punt staat te ontsnappen.

Cellen zonder tralies

We gaan terug naar waar het allemaal begon, terug naar de tekentafel, het moment dat de architect Jacoba Pot-Keegstra, ‘Koos’ en haar man Joop zich buigen over het nieuwe idee. Zes woontorens, cellen zonder tralies en wandeltuinen in plaats van luchtplaatsen, er zal een nieuwe wind waaien. De deur gaat dan wel dicht, maar het idee van vrijheid moet blijven bestaan. In dit boek zien we hoe moeilijk het is om deze ideale gevangeniswereld ook daadwerkelijk te verwezenlijken.

Houdbaar?

We raken langzaam verstrikt in maatschappelijke en ethische dilemma’s. Hoe houdbaar is het opgesloten leven wanneer het bestaan van de gevangenis zelf onder druk komt te staan? De gang naar buiten bleek niet alleen in gedachten een mogelijkheid en na vele uitbraken wordt de bajes extra beveiligd. Het gevangenisklimaat verzuurt en de angst heerst inmiddels zowel binnen als buiten. We zijn ineens niet meer zo zeker of de maatschappij met deze hele ontwikkeling wel geholpen is.

Voor de vraag of opsluiting altijd de beste oplossing is, lopen we tegenwoordig liever snel weg. Een angstaanjagende leegte ligt namelijk op de loer, want wat moeten we dan? We balanceren tussen beveiligen en vrijlaten, tussen isoleren en ventileren. Straffen we om te vergelden of om te corrigeren? Ooit waren we tegen tralies, hadden we liever woonkamers dan cellen en zagen we sport en spel binnen de bajes als belangrijke pijlers. Die tijd ligt achter ons, maar de idealen van toen maken de idealen van de toekomst. Met die gedachte in ons achterhoofd grijpen we De Hechtenisclub met beide handen aan.”

Eervolle vermelding

Iedere maand geeft boekenredacteur Diest ook een eervolle vermelding. Deze maand is die voor Het Einde van Iemand van Floor Bal, met tekeningen van Grootzus. Diest: "Hoe ouder we worden hoe vaker we te maken krijgen met het einde. Een woord waar we veel bij denken maar waarover we nooit een helder verhaal kunnen vertellen. In dit boek vinden we de vrijheid om over het einde te praten, met de woorden die bij ons passen en met fantasie die in onze gedachten huist."