'Als je niet uit Nijmegen komt, weet je niet dat Nijmegen gebombardeerd is'

"Ik ben opgegroeid met een vader die het bombardement heeft meegemaakt en voor hem is het echt een ding geweest dat Nijmegen altijd zo weinig aandacht kreeg. Alle aandacht gaat altijd uit naar het bombardement van Rotterdam", vertelt Willems in NOS Met het Oog op Morgen.

Podcast

"Als je niet uit Nijmegen komt, weet je niet dat Nijmegen gebombardeerd is. Ik denk dat veel Nijmegenaren, mensen die het hebben meegemaakt, het zo voelen." Met deze podcast wil Willems recht doen aan de overlevenden. Er zijn ook niet zo veel overlevenden meer. "Die zijn er ook niet zo lang meer, dus het is echt wel een doel geweest om zoveel mogelijk vast te leggen."

Bombardement

"Je moet eigenlijk terug naar 22 februari 1944", vertelt historicus Joost Rosendaal. "Dan zijn het de Amerikaanse en Britse bevelhebbers die besluiten: wij gaan in een week tijd proberen Duitsland op de knieën te krijgen. We gaan alle vliegvelden en alle vliegmacht van nazi-Duitsland vernietigen. Als wij de luchtsuprematie hebben, moet Duitsland wel capituleren." In de week van 22 februari zou er een massale aanval komen van Brits en Amerikaanse bommenwerpers. "Die moesten diep in Duitsland gebeuren en dat moest massaal gebeuren. Als je met een paar vliegtuigen vliegt, ben je een makkelijke prooi. Alleen het was die week heel slecht weer. Daar wordt een besluit genomen: jongens, we moeten toch die operatie afblazen. Voor de Engelse kust is een grote sneeuwstorm gaande, veel vliegtuigen komen niet in formatie. Ze konden niet naar Duitsland vliegen."

Maar zo’n 150 vliegtuigen zijn dan al boven Duits grondgebied. "Die krijgen te horen: jongens, allemaal terugkeren. Dan krijgen we de eerste misser", vertelt Roosendaal. Een commandant zei dat ze wel terug konden keren, maar dan 'gelegenheidsdoelen' zouden bombarderen. "Dat gingen ze doen. Ze gingen gelegenheidsdoelen uitkiezen. Een gelegenheidsdoel is een object, een spoorwegemplacement of een energiecentrale. Nijmegen, vanuit de lucht, heeft een fantastisch groot spoorwegemplacement, dat was een mooi doel. Maar ze wisten niet dat het Nijmegen was, ze wisten dat het een spoorwegemplacement was."

Tweede vergissing

De bommen die bedoeld waren voor het emplacement komen daar niet terecht. Ze vallen op de binnenstad. "Dan krijgen we het tweede wat er misgaat. De bommenrichter denkt dat de bemanning jonkies zijn en denkt: die weten het verschil niet tussen grondsnelheid en luchtsnelheid, ik zet het doel een eindje voor het spoorwegemplacement. Daar was de binnenstad van Nijmegen."

Ooggetuigen

Voor de podcast heeft Willems veel ooggetuigen gesproken. Het verhaal van Addy zal haar altijd bijblijven. "Ze was 5 jaar en ze had een broertje, Jopie. Die was 3 jaar en ze zaten samen op de kleuterschool in de binnenstad. Samen met haar broertje was ze nog de boterham aan het eten, toen ze klaar waren, wilde ze met vriendinnetjes naar de gang. Daar had ze een kralensnoer hangen en dat wilde ze laten zien. Haar broertje was nog niet klaar en bleef achter", vertelt ze. "Toen is er een bom gevallen op de school en zij is er eruit gehaald. Haar broertje kwam er niet meer uit. Zij hebben haar neergezet op een stoepje buiten school en daar heeft ze zitten wachten tot haar broertje kwam. Ze voelde zich verantwoordelijk." Addy heeft uren op het stoepje gezeten, totdat volwassenen haar naar een café in de buurt brachten. "Haar vader heeft haar daar uiteindelijk gevonden."

Willems vertelt dat Addy zich altijd schuldig heeft gevoeld. "Nu is ze in de 80, maar toen ze 40 was, kwam ze in een zware burn-out. Ze heeft het toen moeten verwerken, ze stond weer in de vlammen. Ik heb wel het idee dat dit haar voor de rest van d’r leven is bijgebleven."

Aflevering 1 van de driedelige podcast 'Het Bombardement op Nijmegen' is nu te beluisteren