'Met het vingertje wijzen is te makkelijk, we moeten af van het beboeten van armoede'

Hoe was het om de hoofdpersonen van de documentaire terug te zien?

Gould: “Van ‘terugzien na een lange tijd’ was eigenlijk geen sprake. Het afgelopen jaar hebben we best veel contact met ze gehad. Zo zijn we regelmatig in de Vogelbuurt geweest, waren de hoofdpersonen aanwezig bij debatten en uitreikingen en ben ik met het gezin van Ramona naar Toverland geweest. Contact houden met de hoofdpersonen uit een serie vinden wij horen bij de verantwoordelijkheid van een regisseur. Je kunt niet zeggen: zo, en nu zijn we klaar met de opnames, doei.”

Wiens leven is sinds vorig jaar het meest veranderd?

Sylbing: "Een van de meest positieve uitkomsten van de serie is natuurlijk het verhaal van dierenwinkeleigenaar Dennis. Er is in zijn situatie zoveel veranderd. Als publiekslieveling is hij door heel veel mensen omarmd, en nog steeds loopt zijn dierenwinkel een stuk beter dan voorheen. Een andere positieve verandering is dat Ditte haar schuld heeft afgelost. Na haar verhaal in Schuldig heeft ze van diverse rijke mannen giften ontvangen. Die daar overigens niks voor terug wilden, laat dat duidelijk zijn."

Welke situatie is momenteel het meest schrijnend?

Gould: "Die van Ron en Ramona. Zij zitten met hun kinderen nog steeds op het zolderkamertje van haar ouders. Samen met hun kinderen, én Ramona d’r zus en diens dochter wonen ze in een soort postzegelhuisje. Al ruim een jaar zitten ze daar met z’n achten op elkaars lip. Zeker voor de kinderen vind ik het heel erg. Een van hen slaapt naast de cv-ketel en de ander op de overloop. De oudste gaat nu bovendien naar de middelbare school. Dan heb je een rustige plek nodig om je huiswerk te kunnen maken. Of om überhaupt even op jezelf te kunnen zijn. Dat gaat nu niet..."

Schuldig heeft best veel impact gehad. Zien jullie nu, een jaar later, positieve veranderingen in de manier waarop de samenleving met armoede omgaat?

Sylbing: "De serie heeft de schuldenproblematiek uit de saaie hoek weten te halen, en de mensen in wijken als Amsterdam Noord een gezicht gegeven. En dat zorgt voor meer begrip onder buitenstaanders. Die hebben er vaak geen idee van hoe snel je in financiële problemen kunt komen. Dat vaak niet het schuldbedrag zelf, maar juist de snel oplopende rente ervoor zorgt dat mensen zich niet meer uit zo'n benaderde situatie kunnen redden. Je komt er zo in, maar er heel moeilijk weer uit. Met het vingertje wijzen is dan zo makkelijk, maar we moeten echt af van dat 'beboeten van armoede'. Volgens mij heeft de serie daar een beetje bij geholpen."

Zijn jullie ook negatieve ontwikkelingen opgevallen?

Gould: "Wat mij opvalt is dat de samenleving bureaucratischer wordt. De regeltjesdrift en behoefte aan controle neemt steeds meer toe. Met als gevolg dat je voor de simpelste dingen een hele berg formulieren moet invullen. Uit onderzoek blijkt dat juist in de onderste lagen van de samenleving mensen veel verschillende inkomstenbronnen hebben. Denk aan diverse toeslagen en dergelijke. Dan wordt er nogal wat van je gevraagd. En zeker als je laagopgeleid bent, is die berg aan regels en formulieren een enorme belasting. Zie daar je weg maar eens in te vinden. Die toename in protocollen wordt voor steeds meer mensen een marteling."

Heeft het succes van de documentaireserie effect gehad op jullie carrière?

Gould: "Uiteraard! Voor ons gevoel zaten we midden in een prijzenregen. Maar liefst vijf prijzen ontvingen we voor de docuserie. We hadden wel heel hard gewerkt om de serie interessant en meeslepend te maken voor een zo breed mogelijk publiek. Dat er veel mensen naar keken was dus niet heel verrassend. Maar dat het zó goed ontvangen werd hadden we niet verwacht. We hadden nooit gedacht dat het zó succesvol zou zijn. Sinds de serie zijn we best gewild. Producenten willen vaak koffiedrinken en we worden regelmatig gevraagd voor interviews of om ergens te verschijnen. Er staan meer deuren voor ons open. Aan de andere kant geeft zulk succes je natuurlijk geen carte blanche. Mensen blijven kritisch, en hebben nu bovendien hoge verwachtingen.”

Wat maakt jullie zo'n sterk duo?

Sylbing: "Ik denk dat we zo goed kunnen samenwerken omdat we dezelfde smaak hebben, en elkaar tegelijkertijd aanvullen in de manier waarop we werken. Waar Ester wat gedegener is, ben ik juist vaak wat meer van de hak op de tak. Zij helpt mij om soms wat gas terug te nemen en de dingen beter te overdenken, en ik kan er soms juist voor zorgen dat er wat meer vaart in een project komt. Wat ook belangrijk is, is dat we elkaar veel gunnen. We kennen elkaar al een jaar of twaalf, maar zijn elkaar nog lang niet zat!"

Kunnen we in de toekomst nog een docuserie van jullie samen verwachten?

Gould: "Jazeker. We zijn al – zonder haast – begonnen aan een nieuwe docuserie, en zitten daarvoor nu in de vroege researchfase. Hoelang het duurt voor die af is? Geen idee. We gaan heel grondig te werk, en daar gaat veel tijd in zitten. Ook deze serie gaat over sociale armoede, en speelt zich misschien opnieuw af in Amsterdam Noord. Daar kennen we het goed. Deze nieuwe serie zoomt in op de kansenongelijkheid in het onderwijs. Die blijkt de laatste jaren toe te nemen. Van een dubbeltje een kwartje worden is steeds moeilijker. Door – net als in Schuldig – allerlei spelers te portretteren en te bevragen proberen we het verhaal van alle kanten te belichten en zodoende het systeem bloot te leggen."

Dat belooft wat! Maar we moeten nog even geduld hebben. Gelukkig is er nu de podcastserie waar we naar kunnen luisteren. En voor wie de docuserie Schuldig nog niet heeft gezien of de afleveringen graag nog eens bekijkt; je kunt alle uitzendingen terugkijken op de website van Human.

Wil je meer weten over het werk van Ester Gould en Sarah Sylbing? Op de website van Human vind je meer informatie.