Is het kerstverhaal een mythe?

Is een mythe niet gewoon synoniem voor verzonnen en dus niet waar? Nee, zegt Stefan Paas. Volgens hem komt in het werk van Tolkien en Lewis – twee van de meest invloedrijke schrijvers van de twintigste eeuw – naar voren dat de enige manier waarop wij ons tot de diepste waarheid kunnen verhouden, mythisch is: "De fundamenten van onze moraal en onze oriëntatie op de wereld zijn volgens hen mythisch. Lewis stelt dat de mythe de beste vorm is die we hebben om ervaring en analyse bij elkaar te houden."

"Tolkien zou zeggen: 'Mythes zijn misschien wel de meest elementaire dingen die er zijn'," reageert Anton de Wit.

Christusmythe

Het unieke van de 'Christusmythe' is volgens Tolkien en Lewis daarbij dat het zich in de historie plaatst. "We gaan van mythologische goden als Balder en Osiris die stierven op een tijd en plek die niemand kent, naar de historische persoon Jezus die gekruisigd is onder Pontius Pilatus en tegelijkertijd niet ophoudt mythe te zijn. Dat is het wonder", citeert Paas.

De theoloog stelt dat Tolkien en Lewis dan ook telkens weer zeggen dat het verhaal van Jezus zich alleen laat verstaan op een mythische manier: "Wat nou als er geen betere manier is om jong en oud, rijk en arm te laten vormen en raken, dan in de vorm van dit verhaal?"

Andere orde

Voor De Wit zorgden de werken van Tolkien en Lewis er dan ook voor dat het kerstverhaal tot leven kwam: "Ik leerde begrijpen dat het evangelieverhaal het meest centrale, betekenisgevende verhaal van allemaal is. Ik dacht: hier ontstaat iets."

Waarom het voor Tolkien en Lewis, net als voor De Wit, juist de christelijke mythe is die de uiteindelijke waarheid omhelst, blijft volgens de journalist rationeel lastig uit te leggen: "Tolkien en Lewis waren gepokt en gemazeld in alle mythen van de oudheid, maar die Christusmythe blaast ze van hun sokken. Het is van een andere orde. Maar waarom is het groter en beter? Ik weet het niet. Ga het zelf lezen, participeer erin."

De historische Jezus

Maar wat is er nou feitelijk waar van het kerstverhaal en de persoon van Jezus? Eerder sprak presentator David Boogerd in aflevering 18 van De Ongelooflijke Podcast met nieuwtestamenticus Bert Jan Lietaert Peerbolte en Stefan Paas over de historische bronnen rondom het kerstverhaal en Jezus. Heeft Jezus überhaupt bestaan, is hij gekruisigd en hoe betrouwbaar is de informatie die we over hem hebben? Beluister deze aflevering hier.