In de Boekenrubriek: 'Makkelijk leven' van Herman Koch

Herman Koch, Makkelijk leven. Boekenweekgeschenk (CPNB/Ambo Anthos)

Het mooiste wat je van het Boekenweekgeschenk kunt verwachten, is dat je in een notendop de wereld van de schrijver krijgt aangereikt. Lang niet alle Boekenweekauteurs zijn daar in de afgelopen jaren in geslaagd. Sommigen kwamen in de knel met de maat: 96 pagina’s. Geen kort verhaal maar ook geen roman, iets tussen tafellaken en servet in.

Herman Koch is het wel gelukt. Makkelijk leven – van de titel spat de ironie af – is een vintage Koch: humoristisch, spannend en verontrustend. Er schuurt iets in een ogenschijnlijk alledaagse situatie, en dat loopt gierend uit de klauwen.

De held van Kochs Boekenweekgeschenk heet Tom. ‘Ik schrijf zelfhulpboeken,’ luidt de eerste zin. ‘Ik denk dat u mij wel kent. Van mijn succesvolste boek, Makkelijk leven, zijn wereldwijd meer dan veertig miljoen exemplaren verkocht. Is het succes mij naar het hoofd gestegen? Ja en nee. Kort na het verschijnen van de achttiende druk – toen alleen nog in het Nederlands, en wat lijkt het inmiddels lang geleden! – kocht ik een zwarte Jaguar XF.’

Zo wordt de hoofdpersoon gepresenteerd die slim en naïef is tegelijk, verlegen en bij tijd en wijle onuitstaanbaar ijdel. Voor Koch is het een uitgelezen kans om ook meteen en ironisch zelfportret te schetsen. Ook hij, immers, een buitengewoon succesvol schrijver, die in interviews enigszins schaamtevol moest bekennen een Jaguar te hebben aangeschaft van de royalties van zijn succes. Voor Tom voelt de aanschaf zo schaamtevol dat hij de auto weer inruilt – dat schijnt Koch ook te zijn overkomen.

Toch moeten we beide heren niet met elkaar verwarren. De ene schrijver is de andere niet. De schijnbare gelijkenis verschaft Koch wel een alibi om het werk van ‘zijn’ schrijver satirisch te bezien. Het feit dat Tom zelfhulpboeken schrijft, leent zich daar natuurlijk uitstekend voor. Laat het maar aan Koch over om de levensadviezen waar Tom rijk van is geworden én de bijbehorende taal, de psychobabbel, op de hak te nemen. ‘Dicht bij jezelf blijven.’ Brrrr.

De boodschap van een zelfhulpboek, verklapt Tom ons, past op één A4tje. En dat A4tje levert Koch ons ook: op de laatste bladzijde van Makkelijk leven staat een rijtje van elf tips voor een beter bestaan, waaronder 3 ‘Laat de tijd zijn werk doen’ en 6 ‘Probeer niemand te veranderen, ook jezelf niet.’

Het aardige is nu dat voor een aantal van die tips ook werkelijk wel iets is te zeggen. Maar nog aardiger is dat Tom er niet in slaagt om naar zijn eigen regels te leven. Hij verspreidt zijn wijsheden als een goeroe, maar op het moment dat hij iets zéér ongemakkelijks ontdekt over zijn lievelingszoon (de overeenkomst met het ongemak in Kochs everseller Het diner dringt zich hier op), gaat hij daar niet erg soepel mee om.

Tom laat helemaal de tijd zijn werk niet doen. De ‘conservatieve behandeling’ noemen medici dat. Hij grijpt in en maakt het probleem groter. Omdat hij zichzelf helemaal niet kent. Hoe zijn missie op een hopeloze mislukking uitdraait, ga ik hier natuurlijk niet verraden. Daar ben je, als je eenmaal gniffelend begint te lezen, binnen een uur achter, want dit Boekenweekgeschenk laat je niet los tot je het laatste woord, het allerlaatst advies tot je hebt genomen. Nummer 11: ‘Het leven begint nu.’

Connie Palmen, De zonde van de vrouw. Boekenweekessay (CPNB/Prometheus)

De zonde van de vrouw is een geweldig essay van Connie Palmen over de destructieve levens van Marilyn Monroe, Margarite Duras, Patricia Highsmith en Jane Bowles. Waarin de verboden vrucht niet alleen de zonde weerspiegelt, maar ook de poort naar de verbeelding.

Katja Schuurman, Verboden vruchten. Erotische verhalen en gedichten uit de wereldliteratuur. (Prometheus)

Verboden vruchten is een bloemlezing die met smaak en humor door Katja Schuurman is samengesteld. Woest interessant om te lezen waarvan een object van begeerte zelf opgewonden raakt.\

Luister de Boekenrubriek terug