'1984' van George Orwell is actueler dan ooit

Al werd in 1949 het boek uitgebracht, tot op de dag van vandaag is 1984 actueel. Op het gebied van privacy wordt het boek ook vaker aangehaald, legt GroenLinks-Kamerlid Kathalijne Buitenweg uit. "Je ziet dat er een grote wens is om technologie steeds meer in te zetten om alles efficiënter te maken en om te zorgen voor maximale veiligheid", zegt het Tweede Kamerlid.

Als voorbeeld noemt zij de overheid die steeds meer wil weten van burgers. "Vanuit goede bedoelingen, om te zorgen dat de samenleving gezonder is bijvoorbeeld. Maar als er zoveel informatie is en die informatie ook bepaalt hoe de overheid handelt, dan dreigt wel een ontmenselijking", aldus Buitenweg.

In 1984 heeft het individu niets meer te zeggen

1984 speelt in de verre toekomst die als het jaar 1984 wordt aangeduid, in een land dat lijkt op Groot Brittannië. Het land is een dictatuur geworden en Big Brother heeft het voor het zeggen. "Het individu heeft niets meer te zeggen en staat in dienst van het systeem", legt Marco Daane, schrijver van het boek Het spoor van Orwell, uit. In het verhaal wordt de geschiedenis steeds herschreven om het systeem in stand te houden, ook is er voortdurend oorlog om diezelfde reden.

In deze dystopische omgeving komt de hoofdpersoon Winston Smith op zijn manier in opstand tegen het systeem. Hij begint een dagboek en denkt dat hij zich aansluit bij een rebellerende partij maar trapt in de val door een handlanger van het systeem. Smith wordt gefolterd, "en eigenlijk gehersenspoeld", zegt Daane. "En het einde van het verhaal is eigenlijk het begin van het verhaal."

Door de lugubere details van de foltering die Smith ondergaat en de bizarre staat van de samenleving, is het niet verbazingwekkend dat lezers nachtmerries kunnen overhouden aan 1984. Volgens Daane is dat 'een compliment aan de schrijver'. Ondanks de nachtmerries zijn er een boel fans van het meesterwerk van Orwell. Een daarvan is GroenLinks-Kamerlid Kathalijne Buitenweg.

Strijd om mens te blijven

Orwell's boek gaat uit van een 'kwaad', legt Buitenweg uit. "Maar in het echte leven gaat het soms om goede bedoelingen, dat er controle wordt uitgeoefend door een staat en ook dat gaat soms te ver. Wat ik mooi vind in het boek is de strijd om mens te blijven. Want je ziet dat als iemand zo gebroken is, dan leeft 'ie wel, maar is hij eigenlijk zijn menselijkheid kwijt." Waaruit zijn strijd om mens te blijven blijkt, is volgens Buitenweg uit de drang om zijn gedachten op papier te zetten in een samenleving waar dat niet mag en die volledig transparant is.

Orwell en de avondklok

In het huidige debat om de avondklok wordt het boek door Wybren van Haga aangehaald en dat is onterecht, zegt Daane. De avondklok staat ter discussie met als uitgangspunt de gezondheid van de burgers. En, volgens Orwell is het de voornaamste taak van de overheid voor de maatschappij te zorgen, legt Daane uit. "George Orwell was een humanitair socialist die geloofde in het goede van de mens. Die een systeem beschrijft dat hele andere dingen doet dan een avondklok instellen, dat is een belachelijke vergelijking."

"Wat Orwell omschrijft in 1984 is een mechanisme. Hij houdt ons een spiegel voor van, denk goed na over jouw eigen plaats daarin. Tegenwoordig geven we ons over op sociale media, leveren we onze data in. Ik denk dat als Orwell nu binnen zou stappen en daarmee kennis zou maken, dat hij verbaasd zou zijn dat we na het lezen van 1984 dit soort dingen zijn gaan doen, zonder na te denken. We willen het gemakkelijk hebben en leveren daarbij een stukje identiteit in, een stukje voorzichtigheid."

'We moeten altijd zelf blijven nadenken'

De belangrijkste les om te trekken uit 1984 is volgens Buitenweg dat we altijd zelf moeten nadenken. "Dat we moeten opkomen voor onze menselijkheid. Dat we moeten zorgen dat we een systeem maken dat niet totalitair is, waar veel veelzijdigheid ook wordt gewaardeerd. Niet inzetten op maximale veiligheid en controle, maar ook het leven kunnen laten leven."

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.