Beeldend kunstenaar Mark Brusse is het best bewaarde geheim van Nederland

Gevonden materiaal tot beeldhouwwerken

Het museum op Scheveningen past Mark Brusseals een jas. Met een blik op de zee en op de duinen lijkt het alsof zijn beeldhouwwerken zijn aangespoeld op strand en door een jutter naar binnen zijn gesleept. Toeval of niet, Mark werkt vaak met gevonden materiaal, die hij assembleert tot beeldhouwwerken. Hij haalt de voorwerpen uit hun context en geeft er een nieuwe betekenis aan.

Een goed voorbeeld is het beeld A very long story; een kooi waarin een grijze lobbige teddybeer bijna speels liefkozend een schedel in haar pootjes houdt. De schedel vond Mark in zijn jongensjaren nadat Nijmegen in de Tweede Wereldoorlog was gebombardeerd, vlak bij de Sint-Stefanuskerk. "Daar waren dodenakkers omheen", vertelt de kunstenaar in Kunststof. "Dat lag allemaal bloot. Een heleboel van mijn vriendjes rolden zo’n schedel mee naar huis. Het was dan leuk om daar een kaarsje in te zetten, dat gaf licht door die oogjes. Ik had er ook eentje."

De schedel van een non

De schedel is waarschijnlijk van een non die in vijftiende eeuw geleefd moet hebben. Mark had het opgenomen in het museumpje dat hij op zijn jongenskamer had ingericht, een rariteitenkabinet gevuld met pijlpunten, muntjes, potscherven en vogelschedels. Als jongen was het zijn droom archeoloog te worden. Omdat hij niet goed kon studeren werd het toch de kunst.

Waar hij ook ging in zijn kunstenaarsbestaan, Mark sleepte de schedel als een soort talisman achter zich aan. Tot aan Parijs aan toe. "Ik had hem ergens in een hoek van mijn atelier liggen. Ik dacht: verdomme, ik moet daar iets mee. Het is toch het hoofd van iemand geweest. Kort daarop vond ik die teddybeer op een vuilnisbak. Die heb ik behandeld met verf, met die grijze kleur en heb ik hem Pepita in zijn armen gegeven."

Het klinkt morbide, de schedel van een non, een vrouw die ooit op deze aarde heeft rondgelopen, te gebruiken voor een kunstwerk. Maar sinds het beeld af is, heeft Mark rust. "Het heeft een waardige plek gekregen, het ligt niet meer in de hoek van mijn atelier."

David Hockney, John Cage en Andy Warhol

In 1960 vertrok Mark Brusse met een beurs naar Parijs. Hij zou voor acht maanden gaan, maar kwam nooit meer terug. In de Franse hoofdstad leefde hij het bohemische leven van de straatarme kunstenaar. Geld voor materialen had hij niet. En dus maakte hij werk van het hout dat hij vond in zijn atelier op de begraafplaats van Montparnasse. Planken van 1 meter 80, het liet zich raden waarvoor die bedoeld waren.

Na een aantal jaren wist hij voorzichtig naam de maken als kunstenaar. Tijd om te vertrekken, op naar New York, met een beurs die hij kreeg toegeschoven via Cees Nooteboom. Later trok hij naar Berlijn, naar Japan, naar Korea, Latijns Amerika, Benin. Hij kwam in contact met grootheden als David Hockney, John Cage en Andy Warhol. En overal werkte hij met het materiaal dat hij ter plekke tegenkwam. Zijn broer Peter vergelijkt hem wel eens met een zwerfkei: "Door de wind, de storm, de zee, hij laat zich meevoeren, wordt kapot geslagen én gepolijst."

'Soms ligt het geluk verdomme voor je neus'

Waar hij ook kwam, overal liet Mark zich inspireren door de mensen die hij ontmoette, de lokale ambachtslieden, of de voorwerpen die hij vond op straat. "Het zijn cadeaus die op je weg liggen, waar je niet overheen moet stappen. Je hebt mensen die zeggen: ik heb altijd pech. Maar er zijn ook mensen die lopen langs het geluk, omdat ze niet alert zijn. Soms ligt het verdomme voor je neus, maar je ziet het niet."

Mark Brusse is ondertussen 84 en heeft de hele wereld gezien. Een kleine pauze tijdens het inrichten van de tentoonstelling gebruikt hij om even het strand op te gaan. Als een kind zo blij komt hij terug, met in zijn handen… een paar vogelveertjes.