Lsd als aanjager van de roerige jaren '60

Lsd is een hallucinerend middel dat op iedereen een andere uitwerking heeft. Sommige gebruikers worden er angstig van, maar bij anderen leidt het juist tot een mooie ervaring. In de beginjaren kregen mensen het middel soms onvrijwillig toegediend, al dan niet onder het mom van een wetenschappelijk experiment.

Lsd bij de bevalling

Hofmann werkte bij het farmaceutische bedrijf Sandoz en werkte al sinds de jaren '30 aan onderzoek naar de werkzame stof in lsd: lysergzuur. Dit stofje was afkomstig uit een schimmel die op rogge zit en was al bekend uit de volksgeneeskunde. Daar werd het gebruikt als middel om weeën op te wekken.

De Bicycle Day van de psychonauten

Op zoek naar andere toepassingen voor de stof maakte het Zwitserse chemieconcern er allerlei variaties van. Wat wij nu kennen als lsd was lsd-25. Hoe de stof precies in Hofmanns bloedbaan terecht is gekomen, is niet helemaal duidelijk. Hij vond de ervaring niet onprettig en op 19 april 1943 nam hij het middel doelbewust in. Deze geboortedag van de lsd is onder psychonauten bekend geworden als Bicycle Day, omdat Hofmann al trippend op de fiets stapte. Hij kwam thuis, maar toen begon 'een helse trip'. De volgende dag voelde hij zich als herboren en ondervond hij geen echt nadelige gevolgen van zijn trip.

Reset voor lichaam en geest

Hofmann voelde zich na gebruik van lsd gereset en dat was voor Sandoz reden om lsd in 1947 op de markt te brengen als middel voor psychiatrische behandelingen. Daarbij werd de patiënt met behulp van lsd door elkaar geschud en gereset. Blok: "Als je vast zat in angsten, neuroses en dwanghandelingen, dan was het misschien wel nodig dat je een keer zo opgeschud werd. Het kon allerlei onbewust materiaal naar boven brengen. Met name in de hoogtijdagen van de psychoanalyse was het een middel dat daar goed bij aansloeg." In Nederland was psychiater Jan Bastiaans een van de weinigen die lsd op die manier inzette bij zijn behandelingen.

De CIA ontdekt het middel

Omdat lsd volgens onderzoek geen grote negatieve gevolgen had, grepen voorstanders van het middel het onderzoek aan om lsd te promoten. Ook de CIA zag mogelijkheden en experimenteerde ermee in het beruchte programma MK Ultra. Was het bruikbaar als waarheidsserum? Kon je er spionnen mee tot een bekentenis dwingen? Kon je er moordmachines mee creëren? De CIA was niet de enige geheime dienst die experimenteerde met de drug.

Drug van de protestcultuur

Waarschijnlijk heeft lsd de grote cultuurveranderingen in de jaren ’60 aangejaagd. Volgens Blok kwam dat doordat je met lsd 'boven alles uit helikoptert' en daardoor alles in een nieuw licht kan zien. "Eindelijk kun je uit alle ketens breken van de ideeën die door school en ouders en cultuur en dominees in je hoofd zijn gepompt van hoe je je hoort te gedragen."

Leren zweven als een god

Turn On, Tune In, Drop Out zei Timothy Leary, de Amerikaanse Harvard-psycholoog en hippiegoeroe. Blok: "Je moest leren zweven als een god en niet voortschuifelen als een robot." Veel studenten gaven gehoor aan de oproep. Schrijver Simon Vinkenoog (1928-2009) was in ons land een van de bekendste volgers van Leary: "Dit moet de maatschappij in. Dit is een waardevolle ervaring."

Verbod op lsd

Het ideaal dat de maatschappij door lsd veranderd zou worden, bleek niet echt uit te komen. Gebruikers wendden zich teleurgesteld af van de lsd en een deel ervan nam zijn toevlucht tot heroïne. Uiteindelijk werd lsd in 1966 verboden. "Het idee dat de hele samenleving er radicaal door veranderd kan worden, daar hoor eigenlijk weinig mensen meer over."