Hoe zetten gevluchte Russische journalisten hun werk voort?

"Ik kende een aantal Russische journalisten die intussen in Amsterdam waren neergedaald, ik ken hun verhaal en hoe moeilijk het is om hun werk te doen. Ook vanuit hier", vertelt de Oekraïense politicoloog en actrice Victoria Koblenko in NOS Met het Oog op Morgen.

Zij interviewde een aantal van deze journalisten voor het programma Tegenlicht. Deze aflevering werd gemaakt in samenwerking met het Russische TV Rain. De enige onafhankelijke Russische zender, die inmiddels verboden is. "Ik was vereerd dat ik hier aan mee mocht werken, omdat het een hele grote zorg is voor juiste de miljoenen Russen die het nu zonder de onafhankelijk journalistiek moeten doen."

TV Rain

"Sinds het bestaat, kijk ik er altijd al naar. Ik ken de hele evolutie van de zender. Het is ooit opgericht als lifestyle-zender, maar naarmate er meer politieke repressies kwamen, werd de zender ook steeds politieker. Eerst was het ook op televisie, maar werd het verbannen naar YouTube. Inmiddels is het ook van YouTube af, helaas."

"Voor mij was het, in de weken voor de oorlog en de eerste weken van de oorlog, eigenlijk dé hoofdmaaltijd als het ging om bronvergaring op Telegram. Toen ze ophielden op 3 maart, zat ik met mijn handen in het haar, omdat ik mij echt afvroeg: en nu? Waar ga ik het nieuws nu vandaan halen?"

Voorzetten

Gevluchte Russische journalisten proberen hun werk voort te zetten in andere landen, maar hoe gaat dat? "Behalve restricties is er vooral een hele grote interne restrictie. Al deze journalisten hebben altijd gezegd: als ik het land uit moet, dan staat het gelijk met het stoppen van mijn journalistieke roeping. Ze voelen allemaal dat het een roeping is, daarom werkte ze voor heel weinig geld bij TV Rain."

"Maar nu zijn ze in Nederland beland en ze kunnen geen rekening openen. Ze vallen toch onder de sancties. Het is een groot spagaat, omdat ze hiermee hun persoonlijke drempel overheen stappen. Dat ze zeiden: op het moment dat ik moet vluchten, mag ik geen journalist zijn. Want een journalist moet veldwerk doen, moet in de buurt zijn van de mensen die hij interviewt, niet op afstand. In die zin zijn we aanbeland in een andere vorm van journalistiek."

Russische journalisten

Hoe moeten de Russische journalisten dan verder? "Ik denk dat het aanbieden van een studio en materiële spullen is hun minste zorg op dit moment. Het openen van rekeningen kan ook wel iets op gevonden worden. Als er iets geregeld kan worden voor Russische oligarchen, dan hoop ik dat Nederland onafhankelijke Russische journalisten wil helpen."

"In het begin van de oorlog waren ze minstens twaalf uur live te zien met allerlei experts op het gebied van krijgskunde, militairen, geschiedenis, zelfs psychologie. Dat zijn dezelfde mensen die zij nu ook op afstand kunnen interviewen. Er zijn ook wel mensen die in het veld in Oekraïne werken. Een daarvan heb ik ook geïnterviewd. Aan die bronnen kunnen ze wel komen, de vraag is alleen: hoe veilig zijn ze? De wet dat als je deze oorlog een oorlog blijft noemen, geldt ook in het buitenland. Daar kun je vijftien jaar voor krijgen in Rusland. Deze mensen zetten dus eigenlijk een punt achter hun leven in Rusland. Familie en vrienden kunnen ze in ieder geval niet meer bezoeken als ze dit werk blijven doen."