De eerste lockdown voerde Nausicaa Marbe direct terug naar haar jeugd in communistisch Roemenië

'De hele wereld stond op zijn kop'

De dochter van Nausicaa is nu precies even oud als ze zelf was toen ze naar Nederland kwam, negentien. “Wat is dat een merkwaardige overlapping van levens”, dacht Nausicaa. ”Toen ik negentien was kwam ik uit Roemenië en liet ik de gevangenis achter me. Ik was vrij, ik kon gaan studeren, de hele wereld stond voor me open. Mijn dochter verliet haar vrije leven. Haar studie, de reizen die al geboekt waren, de coschappen, haar perspectief, het werd allemaal stop gezet.”

In het begin van de pandemie raakte Nausicaa, heel even, in paniek. “Je wist niet wat er zou gebeuren, je wist niet wat voor ziekte het was, of we het zouden overleven, er waren geen medicijnen. De hele wereld stond op zijn kop.” Het gaf haar een onbehaaglijk gevoel. Maar tegelijkertijd besefte ze: “Je hebt het al eens meegemaakt; een historische tijd waarin alles onbestemd is en je niet weet wat er gaat gebeuren. Het communisme was eigenlijk een heel lange politieke pandemie.” Ook toen wist ze niet wat er zou gebeuren of hoe lang het zou duren. “Dus ik dacht: ik kan dit wel, ik heb erger meegemaakt.”

Onder het bewind van dictator Ceaușescu

Ze groeide op onder het bewind van Ceaușescu. Op haar achtste maakte ze plakboeken van de dictator. “Ik was gefascineerd door die alomtegenwoordig persoon. Ik had mijn vriendinnen, mijn ouders, en daarnaast was er nog iemand die ik elke dag zag. Ik had geen idee wie dat was. Hij was altijd op televisie, altijd op banners, op gebouwen, in de kranten. Op een gegeven moment dacht ik: dat is eigenlijk een leuk stripfiguur. En er was heel veel materiaal, dus ik ging plakboeken maken.”

Pas op haar tiende durfde ze aan haar ouders te vragen wat er mis was in het land. Ondanks alle propaganda zag ze dat er iets niet deugde. Er was een gebrek aan alles. Haar vader stond op de zwarte lijst en zat depressief thuis. Als rijkeluiszoontje was hem alles afgenomen. Publiceren mocht hij niet. Alles wat hij schreef hield hij noodgedwongen voor zich en verdween in de la.

Wat we kunnen leren van deze levensgeschiedenis

Haar moeder had het beter getroffen. “Ze was een internationaal bekende componiste, dus daar durfden ze niet echt aan te komen.” Al werd ook haar moeder regelmatig verhoord, kreeg ze de censor achter zich aan en werden ze thuis afgeluisterd. Maar haar moeder vertikte het om in het angst te leven. Dan zou het regime gewonnen hebben. “Ik kan me herinneren. Dat wij buitenlandse journalisten of kunstenaars ontvingen, thuis.”

Haar moeder bracht die buitenlanders in contact met dissidenten. “Dan moest je de Roemeense dissidenten uit hun huizen ontvoeren, want die werden altijd bewaakt.” Daar werden ontzettend ingewikkelde constructies voor bedacht. Bijvoorbeeld: iemand die met het postuur van die dissident in diens kleren ‘s avonds laat in een auto stapte, op zo’n manier dat ook de Securitate dat zag en achter de auto aan ging. “Terwijl de echte dissident over het balkon klom, en via de achtertuin van de buren in een andere straat in de auto van mijn moeder stapte.

Nausicaa heeft altijd geaarzeld om haar herinneringen op papier te zetten. “Ik zag dat als ijdelheid.” Maar nu iedereen zucht onder de coronamaatregelen, beseft ze dat mensen iets kunnen leren van haar levensgeschiedenis en de lessen die ze leerde van haar ouders. “Hoe ze er onder de naarste omstandigheden toch altijd iets van konden maken.“