Adelheid Roosen: 'Het zorgsysteem bij dementie is pervers en zit muurvast'

Dichtgetimmerd systeem

Net zoals in haar andere werk probeert Adelheid Roosen dingen die wij 'gewoon' of 'vanzelfsprekend' vinden, te bevragen. Haar werk draait om verbinding, kennismaking met 'het vreemde' en het doorbreken van taboes. Dit doet ze ook in de televisieserie Thuis op Zuid. In de serie worden een aantal Rotterdammers gevolgd. Op het eerste oog is er niet per se iets aan hen te zien. Maar het ongemak vanuit instanties en zorgverleners wordt in de serie soms pijnlijk zichtbaar.

Roosen's moeder overleed ook aan dementie, en al eerder maakte Roosen een serie over deze ziekte. "De wereld van de zorg zit helemaal dichtgetimmerd. Dat is vast niet onvriendelijk bedoeld, maar het hele systeem is gebouwd op wantrouwen. Het gaat over administratie en controle. En hoewel het niet opzettelijk op wantrouwen is gebouwd, is het wel zo geworden."

Wantrouwen en controle in de zorg dood de liefde voor het vak, vertelt Roosen. "Het viel ons op tijdens het maken van de serie, dat heel veel zorgverleners tegenwoordig aan de slag gaan als zzp'er. Ze vertellen dat ze dan pas het vak kunnen uitvoeren waar ze van houden: zorgen. Want binnen de huidige systemen komen de verzorgers daar niet meer aan toe."

Veranderen en bewegen

Volgens Adelheid Roosen zijn wij als gehele mensheid niet zo goed in meebewegen, veranderen en loslaten. En dus ook niet wanneer mensen alzheimer of dementie krijgen. "Dementerenden ondergaan een hele transitie of verandering. Maar onze hele maatschappij is niet ingesteld om mee te gaan in die verandering."

"We willen alles houden zoals het was, en dat begrijp ik. De relaties die wij hebben zijn gebouwd op allemaal maniertjes, op hele waardevolle en intieme relatiemomenten. En toch zullen we moeten proberen de nieuwe werkelijkheid te accepteren, anders kom je in een depressief conflict terecht", aldus Roosen.

We zullen volgens haar moeten meebewegen in plaats van tegen. En daarbij zullen we ons soms spontaan moeten overgeven aan een situatie. Roosen vertelt over een moment met haar demente moeder: "Soms zakte ze opeens helemaal in elkaar, bijvoorbeeld in de supermarkt. Ik vroeg haar dan of ze misschien een kopje koffie wilde. En dan zaten we koffie te drinken, uit kartonnen bekertjes, tegen de rij met doperwten aan. Dat soort momenten vind ik zó mooi!"

Een ideale wereld

Roosen doet in haar werk als het ware voorstellen voor een andere, betere of mooiere wereld. "Ik wil een voorstel doen aan de wereld, laten zien dat het ook anders kan. Ik probeer aan draden te trekken om dingen te ontleden en te laten zien dat het simpeler kan."

In haar ideale droomwereld zou iedereen één druppel meer empathisch zijn. "Zodat mensen met dementie over straat kunnen dwalen, en op bankjes kunnen zitten in de stad. Zodat gesloten afdelingen niet meer nodig zijn en ze op het gras kunnen dollen en rollen met honden en kinderen. Mensen met dementie zouden dan vrijer zijn en veel zachtmoediger leven. Om vervolgens in de avond weer door iemand thuisgebracht te worden."

Thuis op Zuid is vanaf 2 september 2020 te zien, om 20:30 op NPO 2. En (terug) te kijken via npostart.

Alles van Nooit Meer Slapen terugluisteren?

Terugluisteren kan via jouw favoriete podcast. Nooit Meer Slapen is hét cultuurprogramma van de VPRO. Elke maandag- tot en met vrijdagnacht tussen 00.00 en 01.00 uur hoor je een diepgravend gesprek over cultuur, literatuur, film, muziek, theater of kunst.