De mediaerfenis van Theo van Gogh

Precies vijftien jaar geleden werd filmmaker en schrijver Theo van Gogh vermoord. Wat is zijn erfenis voor het medialandschap vandaag de dag?

"Theo was een van de grootste interviewers", zegt directeur van De Balie, Yoeri Albrecht. "Het lange, persoonlijke, psychologische, maatschappelijke interview waarin je echt iets te weten kwam van de boven ons gestelde, dat is verdwenen van de televisie."

'Theo was woest geworden'

Is de erfenis van Van Gogh ook angst? Hoofdredacteur van Het Parool Ronald Ockhuysen ziet in ieder geval hoe het medialandschap gevoeliger is geworden. Als voorbeeld noemt hij de Deense cartoonist Kurt Westergaard, die doodsbedreigingen kreeg vanwege een spotprent die hij maakte van de profeet Mohammed. Het Parool plaatste een profiel van Westergaard, maar niet de print zelf. "Onze krant is voor alle Amsterdammers, alle Nederlanders, óók moslims. Waarom zou je die op de tenen trappen?"

"Twintig jaar geleden was die discussie er niet geweest. Een spotprent moest geplaatst kunnen worden. Theo van Gogh was hier woest om geworden." Ockhuysen ziet hoe de media in een lastige spagaat is beland, met aan de ene kant de sociale media waarop alles geroepen wordt onder het mom van vrijheid van meningsuiting, aan de andere kant angst en misschien zelfs zelfcensuur in de media.

Tegen gevestigde meningen

Van Gogh was niet per se tegen de islam, maar tegen gevestigde religie in het algemeen vertelt Albrecht. "Hij was van de school die afgaf op de paus en de pastoor, maar ook op andere religies die hier iets minder belangrijk waren."

Keerzijde hard slaan

Het "harde slaan" dat Van Gogh deed heeft volgens Ockhuysen ook een keerzijde. "Als columnist kun je heel genuanceerd zijn, maar ervaart het publiek dat ook zo? Mensen gaan naroepen, naschreeuwen, op een gegeven moment zonder inhoudelijke context."

Albrecht vult daarop aan: "Ik heb ook wel gezegd, Theo dit moet je niet doen. Maar hij wist wat hij zijn." Hij betreurt het dat Van Gogh, zeker door jonge mensen, niet herinnerd wordt voor zijn films en schrijven. "Ik vind het bitter en ook niet terecht dat hij wordt herinnerd als de man die zo verschrikkelijk aan zijn einde is gekomen."