Eva Rovers probeerde Boudewijn Büch te begrijpen

Waar te beginnen met Boudewijn Büch? Ter promotie van zijn eerste dichtbundel vertelde hij dat hij pedofiel was. Hij beweerde dat hij een kind had dat aan een hersentumor was overleden. Hij deed zich voor als homoseksueel. Hij barstte in tranen uit bij een bezoek aan een concentratiekamp vanwege zijn daar vermoorde familie – maar die had hij niet. Hij vertelde zijn vrienden dat hij keelkanker had. Hij zou als kind in een inrichting hebben gezeten.

Büch de fantast

Allemaal niet waar. Anderhalf jaar na zijn dood viel Büch voor veel mensen van zijn voetstuk. Hij werd gezien als een leugenaar en fantast. Rovers vindt echter dat hij te veel is gestraft voor zijn verzinsels. “Hij wist heel veel mensen te enthousiasmeren voor boeken en geschiedenissen”, vertelde ze afgelopen zaterdag in het NPO Radio 1-programma Nieuwsshow. “Maar hij veranderde eigenlijk van de meest populaire leraar van het land naar een dwangmatige leugenaar en een fantast.”

En hij was voor velen een leraar. In de 176 afleveringen van zijn succesvolle televisieprogramma De wereld van Boudewijn Büch wist hij met zijn aanstekelijke enthousiasme mensen geïnteresseerd te krijgen voor de meest uiteenlopende onderwerpen. “Hij had een ongelofelijke vertelkracht”, aldus Rovers. “Hij wist daar mensen mee te charmeren, mee te betoveren. Dat is ook de kracht waardoor zijn programma’s zo goed liepen. Hij wist de meest oninteressante onderwerpen hip en sexy te maken.” Büch behandelde onderwerpen als afgelegen eilanden, Costa Rica, Goethe, antiquarische boeken, James Cook, Andy Warhol en Napoleon.

Dagboeken vol leugens

Maar na verloop van tijd kwam zijn werk in de schaduw te staan van de onthullingen over de vele onware verhalen die Büch de wereld instuurde. “Wat mij heel erg verwonderde was dat dat het enige was waar het nog over ging”, zei Rovers in Nieuwsshow. Ik wilde heel graag het hele verhaal vertellen en laten zien dat alles wat hij vertelde over zijn leven en achtergrond onderdeel was van een veel groter verhaal. Ik heb absoluut niet het idee gehad dat ik deze man moest rehabiliteren, maar ik wilde hem begrijpen. En dat kon dankzij zijn dagboeken.”

Maar wat bleek: zelfs die dagboeken staan vol verhalen die Büch volledig verzon of deels verfraaide. Voor Eva Rovers was dat geen teleurstelling, maar juist een bevestiging van het karakter van Büch. Hij had een fantastische wereld gecreëerd, waarin fictie en werkelijkheid hand in hand gingen, en dat begon over te lopen naar zijn eigen leven. Rovers schrijft in haar boek dat dat bij Büch heeft geleid tot een sterk gevoel van eenzaamheid.

“Omdat hij heel vroeg ontdekte dat je met die verhalen mensen aan je kunt binden is hij dat steeds meer gaan doen”, zegt de biograaf. “Het nadeel daarvan is dat hij steeds meer het personage werd dat hij creëerde. De persoon Boudewijn Büch is steeds meer verdwenen achter dat personage en hij liet niemand zijn ware gezicht zien.”

Kinderlijk

Iemand die dat ware gezicht wél kende was Patrick Büch, een van de vijf broers van Boudewijn. Hij was vanmiddag te gast bij het NPO Radio 1-programma Nieuws en Co. “Ik lees ook een stuk van m’n eigen geschiedenis”, zei hij over Rovers’ biografie. “Ik vind het verbluffend goed. Ik ben onthutst over de manier waarop ze het heeft gecomponeerd, als buitenstaander. Ze heeft hem nooit ontmoet. Ik denk niet dat ik dat zou kunnen, omdat ik ingekleurd ben.”

Ingekleurd is inmiddels iedereen die Büch gekend heeft – persoonlijk of via de televisie. Er zijn boeken en publicaties verschenen over hemzelf, maar ook over de vreemde wereld die hij verzon. Het leek ook alsof het hem niet uitmaakte dat hij betrapt zou worden. De verhalen die hij over zichzelf verspreidde waren eenvoudig door te prikken. Dat bewijst wellicht dat het hem meer om het vertellen ging dan om het liegen.

Het succes van Büch is volgens velen te danken geweest aan zijn kinderlijke nieuwsgierigheid, of aan zijn jeugdige enthousiasme. Maar kinderen verzinnen nu eenmaal fantastische verhalen: daarom zijn ze zo leuk om naar te luisteren, nietwaar?

Luister hier naar het interview met biograaf Eva Rovers uit Nieuwsshow .

Luister hier naar het interview met Patrick Büch uit Nieuws en Co: "Ik heb het hem gevraagd: Boud, vond je onze echte wereld niet interessant genoeg?"

De documentaire Boudewijn Büch – verdwaald tussen feit en fictie van Leo de Boer is vanavond om 21.00 uur te zien op NPO2

Deze hele week is in het NPO Radio 1-programma Nooit Meer Slapen (0.00-2.00 uur) een dagelijkse serie te horen over Boudewijn Büch en Eva Rovers.