Letland verhoogde ook het btw-percentage op cultuur: 'De hele boekensector stortte in elkaar'

Schrijver Jan Brokken reisde veel af naar Letland en zag met eigen ogen wat de gevolgen waren voor de boekensector in het land. "De hele boekensector stortte in elkaar. Toen moesten ze snel draconische maatregelen nemen om die btw naar beneden te doen, anders bleef er geen uitgeverij over", zegt hij in NOS Met het Oog op Morgen.

Minder vertaald werk

In Letland werd in 2009 de btw verhoogd van vijf procent naar 21 procent. Volgens Brokken zette de overheid toen volledig in op de vrije markt. Daarnaast wilden ze van het extra geld ook andere voorzieningen betalen, zoals de zorg. Het leidde tot massa-ontslagen en een forse daling in de boekenverkoop. "Letland, Estland en Litouwen hebben jaren gestreden voor een onafhankelijke republiek, waarin een eigen taal gesproken zou kunnen worden, niet het Russisch. Door deze maatregelen stortten hun eigen cultuur en literatuur in elkaar." De maatregelen werden uiteindelijk teruggedraaid.

Maar de impact van de tijdelijke verhoging was groot. In 2014 reisde Brokken af naar Letland voor een vertaling van een van zijn boeken. "Ze hadden nog twee boeken van mij willen vertalen, maar dat kunnen wij niet meer, zeiden ze. En dat zal ook hier in Nederland gebeuren. Er zal een stuk minder vertaalde literatuur zijn."

2 euro meer

Boeken zullen met de btw-verhoging een aantal euro's meer gaan kosten. "Van 27 euro naar ruim 30 euro, dat merk je wel. Ik zal zeker in het komende jaar en misschien jaren merken dat de verkoop minder zal zijn", zegt Brokken. "Er zijn vorig jaar 43 miljoen boeken verkocht. Met een btw-percentage van 21 procent zullen dat er aanzienlijk minder zijn." Jonge schrijvers en schrijvers die nog door aan het breken zijn, zullen daar het meeste van merken, vindt Brokken. "Daar gaat het publiek echt kijken: hoeveel kost dit boek?"

Ook is Brokken bang dat het leespubliek met de nieuwe maatregelen minder divers zal zijn. "Ik zou willen dat leden van het kabinet eens meegingen naar een lezing van mij en kijken wie er in de zaal zit. Dat zijn niet de rijke stinkerds. Dat zijn niet de professoren of academici. Niet de mensen met grote en hoge inkomens. Het is een verworvenheid van de afgelopen dertig jaar: het leespubliek is enorm uitgebreid en enorm in de breedte gegaan. Deze maatregelen gaan er lijnrecht tegenin", zegt hij. "We gaan weer een cultuur krijgen die elitair is. Is dat dan het doel? Ik kan er echt niet bij."