De culturele hoogtepunten van 2016

Kunst

“Als het nou op één gebied geen rampjaar is geweest, dan is het wel het Nederlandse tentoonstellingsaanbod, want er was echt opvallend veel goeds dit jaar”, zei kunstjournalist Gijsbert van der Wal in Nooit Meer Slapen. Van der Wal noemde in het programma wat hoogtepunten uit de tentoonstellingen die dit jaar in Nederland te zien waren (en nu nog te zien zijn), maar volgens hem is er een die je beslist niet mag missen:

“Bovenaan mijn verlanglijstje stond jarenlang Jan Weissenbruch. Hij is een heel precies schilderende negentiende-eeuwse stadsgezichtenschilder. Het lijkt misschien oubollig: van die kleine Nederlandse steden met bakstenen muurtjes, mensen die dingen op de markt aan het doen zijn, vrouwen met witte kapjes op hun hoofd. Maar zoals Jan Weissenbruch dat deed, deed niemand het. Ieder schilderij is de moeite waard om vijf of tien minuten voor stil te staan. Je moet gewoon gaan kijken in Teylers Museum.”

Voor Sacha Bronwasser, kunsthistoricus en werkzaam voor de Volkskrant, ging de hoofdprijs naar een tentoonstelling van Grayson Perry in het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Perry is een excentrieke Britse kunstenaar met een alter-ego die kleurrijk, ambachtelijk werk maakt.

“Het was de leukste tentoonstelling die ik de afgelopen jaren heb gezien”, zei Bronwasser in Nooit Meer Slapen. “Daar heb ik zo veel plezier aan beleefd dat ik dacht: ik zou volgende week weer willen gaan en de week daarna eigenlijk weer. Perry is veel in de media verschenen omdat hij er nogal uitbundig uit ziet.”

“Hij heeft twee identiteiten, zowel Grayson als Claire. En als Claire is hij een soort super-overdreven sprookjesmevrouwtje. Het is een man van in de vijftig, en dat zie je ook wel, maar hij heeft fantastische kostuums aan. Het is heel ambachtelijk werk, hij is bekend geworden met keramieken vazen waar hij afbeeldingen op zet die eigenlijk helemaal niet op die vazen thuishoorden: hele expliciete, erotische thema’s. Hij neemt zichzelf en de maatschappij op de hak.”

Literatuur

Katja de Bruin en Jeroen van Kan van VPRO Boeken vertelden in Nooit Meer Slapen over hun literaire hoogtepunten van 2016. De Bruin was zo te spreken over het boek The Outrun van de Britse schrijver Amy Liptrot, dat ze er persoonlijk voor heeft gezorgd dat het naar het Nederlands is vertaald.

“Ik vond het zó goed”, zei De Bruin. “Ik was er zo van onder de indruk dat ik dacht: dit moet naar het Nederlands vertaald worden. Toen heb ik het een vriend van me, die bij een uitgever werkt, gezegd: je moet dit echt lezen, misschien zijn de rechten nog te koop. Die heeft dat gedaan en die heeft de rechten inderdaad gekocht en het is vertaald en in het Nederlands verschenen. Het voelt toch een beetje als mijn verdienste.”

Jeroen van Kan bleef binnenslands. Voor hem stond Arnon Grunberg met zijn boek Moedervlekken dit jaar bovenaan. “Ik denk dat het een van de beste is die hij tot nu toe heeft geschreven”, zei Van Kan in Nooit Meer Slapen.

“Hij schrijft over zijn moeder die enige tijd geleden is overleden, maar hij maakt er een groteske van. In het boek speelt zijn vader de rol van zijn moeder. Hij heeft in eerdere boeken soms de neiging gehad om te ironiseren. Ik heb het idee dat hij steeds ernstiger wordt in wat hij schrijft. Dit is, ondanks de groteske, een heel ernstig boek. Misschien is dat wat ik er heel goed aan vind.”

Muziek

Het was vooral voor muziek een sterk jaar. Grootheden als David Bowie en Leonard Cohen, die dit jaar notabene zijn overleden, gaven ons met hun Blackstar en You Want It Darker prachtige afscheidscadeaus. Popjournalist Atze de Vrieze en 3FM-dj Roosmarijn Reijmer vertelden over hun hoogtepunten.

Atze de Vrieze: “Uiteindelijk kwam het album van het jaar voor mij van een band die ik al heel lang volg en voor mij een soort Rolling Stones is: Radiohead”. Elke keer ben ik weer blij als ze met een album komen en ik het nog steeds weer goed vind. Dat was dit jaar ook weer zo: ze hebben een heel diepe, persoonlijke, intense plaat gemaakt.”

Reijmer was dit jaar vooral onder de indruk van een artiest die genomineerd is voor – en grote kans maakt op – de Grammy Award voor best new artist. “Het was een heel belangrijk jaar voor Anderson Paak”, zei de 3FM-dj. “Hij is rapper, danser, drummer, hij is echt een allround entertainer. Een soort mini-Prince, zo moet je het zien.” (Ai.)

“Paak werd in Nederland op Lowlands, Pitch én North Sea Jazz geboekt. Drie festivals in de zomer en totaal verschillend. Dan ben je écht in geen enkel hokje te duwen. Toen dacht ik: dit wordt echt de man die de festivalzomer gaat bepalen.”

Luister hier naar de weekserie van Remy van den Brand uit Nooit Meer Slapen: