Hoeveel fout heb jij? Lees hier de nakijkinstructie van het Groot Dictee der Nederlandse taal 2021

Hieronder volgt de uitleg per zin. Hierin zijn de valkuilen met vette letters aangegeven (en die worden ook toegelicht). Uiteraard worden ook fouten in andere woorden meegeteld.

De correctoren rekenen maximaal twee fouten per woord – ook bij lange of complexe woorden als coronavaccinatiejaar, 19e-eeuwse en ’s-Hertogenbosch. Bij combinaties van twee of drie duidelijk bij elkaar horende woorden geldt dit maximum van twee fouten voor die hele woordgroep, bijvoorbeeld bij grand prix en ’s ochtends.

De deelnemers hebben de instructie gekregen om getallen in cijfers te noteren, maar het telt niet als fout als ze toch letters gebruiken – tenzij ze daar dan weer fouten in maken (maximaal twee per woord). De naam De Génestet telt niet mee in de beoordeling, maar De moet wel met een hoofdletter.

Aanwijzingen die de dicteedeelnemers hebben ontvangen

• Bij de beoordeling geldt de laatste editie van Het Groene Boekje als spellingnorm, inclusief de online-editie: www.woordenlijst.org. Komt een dicteewoord daarin niet voor of is de spelling niet uit de spellingregels af te leiden, dan geldt de spelling zoals die is vastgelegd in de Grote Van Dale van 2015. Voor aardrijkskundige namen geldt de algemeen geaccepteerde schrijfwijze.
• Een liggend streepje (koppelteken) is alleen juist in woorden die ook daadwerkelijk met een streepje in de bovengenoemde naslagwerken staan, en/of als een streepje op grond van de spellingregels verplicht is. Zogeheten facultatieve streepjes (bijvoorbeeld computer-virus in plaats van computervirus) worden fout gerekend.
• Aan het einde van een regel mogen geen woorden worden afgebroken.
• Schrijf cijfers en getallen in cijfers.
• Er mogen geen woorden of woordgroepen worden afgekort. Dus stel dat er ergens ‘dat wil zeggen’ in de tekst staat, dan moet u dat voluit schrijven en niet als ‘d.w.z.’ Maar als er bij het voorlezen een afkorting wordt gebruikt, moet u die weer wel als afkorting noteren.
• Leestekens worden wel voorgelezen en dienen ook opgeschreven te worden, maar tellen niet mee in de beoordeling. (Koppeltekens en apostrofs tellen wél mee, want die horen bij de spelling van een woord.)

Taaladviesdienst Genootschap Onze Taal

Den Haag, november 2021

TITEL Vaccinatiefascinatie

• één woord, want het is een samenstelling van twee zelfstandige naamwoorden; let op de cc in vaccinatie en de sc in fascinatie (en beide met één n); met beginhoofdletter

ZIN 1 Door de maandenlange tumultueuze vaccinatierace, waarin prik na prik is gezet – de grand prix op het circuit in Zandvoort, waar ook flink geracet werd, uiteraard niet meegeteld – mag je ervan uitgaan dat 2021 als coronavaccinatiejaar in de annalen terechtkomt.

• maandenlange: één woord
• tumultueuze: in totaal vier u’s; let op de combinatie ueu en de z daarna
• vaccinatierace: één woord; let op de cc
• prik na prik: losse woorden
• grand prix: twee woorden, met kleine letters (het is geen naam maar een algemene aanduiding); wordt net als in het Frans in twee woorden geschreven
• circuit: met twee c’s; na de tweede volgt een ui en dan een t
• Zandvoort: uiteraard met hoofdletter; let op de slot-t
• · geracet: met ce en dan een t – de stam race eindigt op een s-klank en daarom is het racete - geracet
• uiteraard: één woord, met d op het eind (niet iets als uit der aard of zo)
• meegeteld: één woord, met een d op het eind
• ervan uitgaan: er moet aan van vast, uit moet aan gaan vast, dus niet iets met vanuit – het gaat om de combinatie uitgaan van X, en in combinatie met er wordt dat ervan uitgaan
• coronavaccinatiejaar: met kleine letter en helemaal één woord, want het is een samenstelling van drie zelfstandige naamwoorden; let op de cc en de enkele n in vaccinatie; er komen geen streepjes
• annalen: ander woord voor ‘jaarboeken, geschiedenisboeken’: dubbel n na de begin-a en met slot-n (afleiding van het Latijnse annus = ‘jaar’)
• terechtkomt: terechtkomen staat als één woord in de woordenboeken, en daarom worden ook de vervoegde vormen aan elkaar geschreven

ZIN 2 6 januari startte Nederland met vaccineren, op de dag van de gewelddadige inbezitneming van het Capitool in Washington door trumpisten, een actie die door sommigen getypeerd werd als een middeleeuwse veldslag.

• 6 januari: kleine letter j, omdat de 6 als het eerste woord van de zin telt (en januari geen naam is); vergelijk ook Zes januari
• startte: dubbel t na de r
• vaccineren: dubbel c, één n
• inbezitneming: helemaal aan elkaar (afgeleid van in bezit nemen)
• Capitool: hoofdletter C
• Washington: hoofdletter W
• trumpisten: kleine letter t
• sommigen: met slot-n, omdat het zelfstandig gebruikt is en naar personen verwijst
• getypeerd: met y en slot-d
• middeleeuwse: kleine letter

ZIN 3 Daarin is de vaccinatiecampagne godzijdank niet ontaard, maar ze is wel gekruid om niet te zeggen gepeperd verlopen, soms met scheldkanonnades over en weer tussen vaxers en antivaxers.

• Daarin: één woord
• vaccinatiecampagne: één woord; let op de gn in campagne
• godzijdank: één woord, met kleine letter en lange ij: het is een vaste uitdrukking geworden en betekent niet meer letterlijk ‘aan God zij dank’
• ontaard: eindigt op een d: voltooid deelwoord van ontaarden
• gekruid: eindigt op een d: voltooid deelwoord van kruiden
• gepeperd: eindigt op een d: voltooid deelwoord van peperen
• scheldkanonnades: één woord, met één n voor de o en dubbel n erna; geen apostrof
• over en weer: losse woorden
• vaxers: uit het Engels overgenomen nieuwvorming op basis van de eerste letters/klanken van vaccination – met één x, omdat dubbel x niets toevoegt; geen apostrof nodig
• antivaxers: idem, en zonder streepje na anti (er komt nooit een streepje na anti, tenzij het woord anders onleesbaar wordt)

ZIN 4 Sommige zelfverklaarde immunologen vergastten hun Twittervolgers, Facebookvrienden, tantes en ooms de voorbije maanden op gloedjenieuwe theorieën over virussen en bacteriën.

• Sommige: hier zonder n, omdat het bij immunologen hoort
• zelfverklaarde: één woord
• immunologen: dubbel m na de i, één n de u
• vergastten: dubbel t en slot-n: het is de verleden tijd meervoud van vergasten (‘als gast onthalen’)
• Twittervolgers: hoofdletter T, één woord
• Facebookvrienden: hoofdletter F, één woord
• tantes: zonder apostrof, kleine letter
• ooms: zonder apostrof, kleine letter
• voorbije: met lange ij, dan e
• gloedjenieuwe: één woord, net als gloednieuwe
• theorieën: met th, met ie na de r en dan nog een e met trema
• virussen: met i in eerste lettergreep, één r, dubbel s
• bacteriën: met c in eerste lettergreep, met alleen i na de r en dan een e met trema

ZIN 5 Uit een blijmoediger vaatje tapte een aimabele kloosterzuster die ik ’s ochtends een keer ontmoette in de buurt van ’s-Hertogenbosch tijdens een wandeling onder een wolkeloze hemel op een glooiing van een zandweg met een weids uitzicht over weidevelden en haar abdij.

• blijmoediger: met lange ij, één woord
• vaatje: dubbel a en dan t (geen d): het is de verkleinvorm van vat
• aimabele: met ai een het begin en één m; let ook op de twee e’s (voor én na de l)
• kloosterzuster: één woord
• ’s ochtends: apostrof vóór de eerste s, dan spatie (geen streepje); geen apostrof in ochtends
• ontmoette: dubbel t
• ’s-Hertogenbosch: apostrof vóór de eerste s, dan streepje; verder aan elkaar – let ook op de kleine letter s, de hoofdletter H en de sch aan het eind
• wolkeloze: zonder tussen-n (het geldt als afleiding, niet als samenstelling)
• glooiing: dubbel o en dan meteen dubbel i; geen trema
• weids: met korte ei
• weidevelden: met korte ei, één woord, geen tussen-n
• abdij: met lange ij; let ook op de b voor de d (je weet maar nooit …)

ZIN 6 Ze noemde zichzelf droogkomisch een non-vaxer, die zich had laten inenten bij een van de nabijgelegen Noord-Brabantse GGD’s waar, zo voegde ze eraan toe, non-stop ingeënt werd.

• zichzelf: één woord
• droogkomisch: één woord, komisch met een k
• non-vaxer: streepje na non – je kunt non als voorvoegsel opvatten in de betekenis ‘niet’, en dan komt er een streepje (net als in bijv. non-verbaal en non-conformist); je kunt het geheel ook zien als een gelijkwaardige samenstelling van non en vaxer (‘iemand die én non én vaxer is’), en ook dan komt er een streepje
• inenten: één woord
• een: zonder accenten, omdat die hier niets toevoegen
• nabijgelegen: één woord, met lange ij en met slot-n

• Noord-Brabantse: streepje en twee hoofdletters
• GGD’s: drie hoofdletters, dan apostrof
• eraan toe: er moet aan aan vast; toe staat daar los van, omdat het bij voegde hoort (de gebruikte combinatie is toevoegen aan …)
• non-stop: combinaties met het voorvoegsel non krijgen een streepje
• ingeënt: met trema op de tweede e; let ook op de slot-t

ZIN 7 Onze gedachtewisseling inzake vaccinatie gaf ze extra cachet met een poëzieregel van de 19e-eeuwse predikant-poëet De Génestet, die op 31-jarige leeftijd overleed aan tuberculose, een infectieziekte, bacterieel van aard, die wereldwijd nog altijd huishoudt.

• gedachtewisseling: zonder tussen-n (de officiële regel zegt: na een woord dat een meervoud op ­-en én op -es heeft, komt in samenstellingen geen tussen-n, ongeacht of je aan een meervoudige betekenis denkt of niet)
• inzake: één woord, geen n aan het eind
• vaccinatie: daar is-ie weer …
• cachet: met c aan het begin, ch in het midden en t aan het eind
• poëzieregel: één woord, trema op de eerste e
• 19e-eeuwse: let op het streepje – ook 19e-eeuwse, 19de-eeuwse, 19de-eeuwse en negentiende-eeuwse zijn juist
• predikant-poëet: kleine letters, streepje ertussen, geen c in predikant, poëet met trema op de eerste e
• De (Génestet): De moet met een hoofdletter; fouten in Génestet worden niet meegeteld
• 31-jarige: met een streepje; eenendertigjarige is ook juist (mits juist gespeld: aaneen, geen streepje, geen accenten)

• tuberculose: kleine letter, met c als middelste letter, eindigt op ­-se
• infectieziekte: één woord; geen k in infectie
• bacterieel: met c, geen trema
• aard: met d
• wereldwijd: één woord, lange ij
• huishoudt: één woord, met -dt

ZIN 8 Ik vind, zei ze ootmoedig, wat hij vindt en wellicht vind jij dat ook: de kunst is om met een milde lach alsof je niet strijdt, te strijden.

• (ik) vind: geen t
• zei: korte ei
• ootmoedig: met t na de oo
• (hij) vindt: met -dt
• wellicht: aan elkaar, dubbel l
• vind (jij): geen t
• de (kunst is …): kleine letter
• (alsof je niet) strijdt: met lange ij en -dt
• strijden: met lange ij