Goffe Jensma: 'Het Fries is poëzie en het Nederlands is proza'

"Wat vindt u zo mooi aan het Fries?", vraagt De Taalstaat-presentator Frits Spits zich af. "De zangerigheid, het idioom. Idiomatisch is het rijker dan het Nederlands", zegt Goffe Jensma. "Het Fries is poëzie en het Nederlands is voor mij proza. Dus dat is de zakelijkheid tegenover gevoelsmatigheid."

Geschreven traditie

Jensma schrijft dat het Fries al heel lang bestaat, langer dan heel veel dialecten. Wat maakt het tot een echte taal? "Ik heb daar ooit een leus voor bedacht: 'Streektaal is spreektaal. Schrijftaal is blijftaal.' Het Fries heeft een geschreven traditie die langzaam heeft geleid tot de standaardisering van een cultuurtaal", legt Jensma uit. "En die heeft een infrastructuur tot stand gebracht. Een schrijvers vakbond, we hebben prijzenstelsel, etc."

Toch is dat in 1990 veranderd. "De muur viel, het einde van de geschiedenis, de globalisering. Het werd een onomkeerbare snelle beweging", zegt Jensma. "Alle informatie gaat de wereld rond. En dat beïnvloedt ons. Wij krijgen meerdere identiteiten, wij spreken meerdere talen. In die vloeibare wereld die ontstaan is heeft dat Fries, wat een geschreven taal is, het verschrikkelijk moeilijk."

Einde van het Fries?

Heet het boek daarom ook Exit Fryslân? Is het afgelopen met de Friese taal? "Nee, dat denk ik niet. Het is erfgoed en het is iets wat nog steeds leeft en nog steeds gesproken wordt", zegt de oud-hoogleraar. "Zestig procent van de mensen [in Friesland] zeggen dat ze Fries spreken. Dat doen ze niet alle dagen de hele tijd, maar dat doen ze wel af en toe. Dat zijn er dertig procent meer dan mensen die Baskisch of Catalaans spreken."

Vorige week werd er Fries besproken in de Tweede Kamer, tijdens een debat over een bestuursakkoord Friese taal en cultuur. Is dit hoopvol en kan het leiden tot een nieuwe hoogleraar Fries? "Die bestuursakkoorden zijn prachtig, alleen vaak zijn ze veel te vaag", reageert Jensma. "Dit soort dingen moet je veel preciezer regelen. Het lukt alleen als je waarborgen hebt in een bestuursakkoord dat er een hoogleraar Fries moet komen."