'Turkijedeal is vooral symbolisch, er zijn op grote schaal mensenrechten geschonden'

Europese regeringsleiders komen deze donderdag bijeen om een plan voor de opvang van Syrische vluchtelingen te bespreken. De Europese Commissie wil de komende jaren 5,7 miljard euro vrijmaken voor de opvang in Turkije, Jordanië, Libanon en Syrië. De Commissie noemt de steun ‘strategisch eigenbelang’ omdat de vluchtelingen dan niet naar de EU komen.

Buiten de deur

Marc Peeperkorn, EU-correspondent voor De Volkskrant, verwacht dat de Europese leiders wel zullen instemmen met het plan van de Commissie. “Lidstaten zitten namelijk niet te wachten op weer een miljoen mensen die deze kant op komen. Dit is bedoeld om het ‘probleem’ buiten Europa te houden. Dat klinkt cynisch, maar landen hebben geen zin om mensen op te vangen.”

“Daarnaast ontbreekt de capaciteit heel vaak”, gaat Peeperkorn verder. “Op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis in 2015 wist de COA echt niet waar mensen opgevangen moesten worden. Nu zie je nog dat gemeenten geen huizen hebben.” In Turkije worden al 3,7 miljoen mensen opgevangen, vertelt Peeperkorn. En dit geld is vooral bedoeld om de situatie daar te verbeteren.

Politiek en symbolisch

Ilse van Liempt, universitair docent op de Universiteit Utrecht, deed onderzoek naar de EU-Turkije-deal. Met de conclusies uit dat onderzoek op zak, kijkt ze enigszins cynisch naar nieuwe plannen van de EU omtrent vluchtelingenbeleid.

“De deal was vooral politiek en symbolisch. Er worden op grote schaal mensenrechten geschonden”, vertelt Van Liempt. “Mensen hebben veel slechter toegang gekregen tot (eerlijke) asielprocedures en rechtsbijstand.”

Snel teruggestuurd

De vraag is volgens Van Liempt: wat is er precies gebeurd om de mensen zelf te helpen? “Bij mensen die wel aankwamen in Griekenland, is vooral heel snel gekeken of ze teruggestuurd konden worden naar Turkije. Er zijn veel onrechtmatige procedures. Terwijl we hebben afgesproken in internationale verdragen dat mensen die de oorlog ontvluchten, recht hebben op bescherming.”

Ook Sander Schaap van Vluchtelingenwerk Nederland kijkt kritisch naar zowel de Turkije-deal als het nieuwe plan van de Commissie om mensen in de regio op te vangen. “Ik snap wel dat Europa deze landen wil helpen, het gaat echt om grote aantallen mensen die daar zitten. Maar je moet het wel plaatsen in een agenda van Europese landen de afgelopen jaren die er vooral op gericht is om mensen buiten te houden.”

Niet gekeken naar mensenrechten

En dat streven “gaat ten koste van alles”, zegt Schaap. “Dat mensen vastzitten op Griekse eilanden onder ernstige omstandigheden, is ook een direct gevolg van de deal. Mensen komen tussen wal en schip.” Ook Schaap benadrukt dat er niet naar mensenrechten gekeken wordt. “De EU financiert gretig de Libische kustwacht waardoor mensen op de vlucht alsnog in detentie belanden. Het is kwalijk dat Europa daar zaken mee doet zonder naar mensenrechtenaspecten te kijken.”

“Opvangen in regio is goed, maar we moeten niet de ogen sluiten voor wat er aan de randen van Europa gebeurt”, besluit Schaap.