Staatswiet: de Uruguayaanse formule

Eén van hen is Mario (61). Als hij de apotheek uitloopt en grijnzend twee pakjes cannabis in de lucht houdt, stijgt er een applaus op. ''Laten we roken!''. Mario heeft een uur in de rij gestaan. Het is winter in grauw Montevideo en het is waterkoud. Mario blowt al zijn hele leven en is geëmotioneerd. Het is een speciale dag voor hem. ''Een vriend van mij is gestorven in de gevangenis, hij zat daar omdat hij wietplanten had. En nu hebben we deze vrijheid'', zegt hij.

Als in 2012 in Uruguay een grote cocaïnedealer op straat wordt geliquideerd, is de maat vol. De regering is bang een narcostaat te worden als Colombia of Mexico en ziet regulering van de cannabismarkt als de enige oplossing. Tegen de publieke opinie in wordt eind 2013 een wet aangenomen die cannabis legaliseert. Van zaadje tot aan verkoop. En daarmee is Uruguay het eerste land ter wereld dat de gehele keten gereguleerd heeft.

Hoe high word je?

De wet bestaat uit drie delen, alles onder strenge controle van de staat. Elke Uruguayaan mag thuis zes planten houden. Mensen kunnen lid worden van een 'cannabisclub' van maximaal 45 leden, waar wiet op grotere schaal wordt gekweekt. Het derde deel van de wet – het deel dat het lastigst was om uit te voeren – is de verkoop in de apotheek. De regering wees twee bedrijven aan die de wiet mogen kweken en heeft een behoorlijke vinger in de pap. Zo koos de staat onder meer de plantjes en bepaalde de prijs op $1,30. Dat is goedkoop, want de wiet moet concurreren met de zwarte markt. Ook moet het percentage thc, de psychoactieve stof in cannabis, laag blijven. Naast het feit dat je je moet registreren als blower, is dit de grote kritiek op de staatswiet. Want, hoe high word je nou eigenlijk?

Een week of zes na de eerste verkoop is het aantal mensen dat zich heeft geregistreerd als koper gestegen naar boven de 13.000. Ook het aantal apotheken dat zich heeft gemeld als verkooppunt, is meer dan verdubbeld. Het zijn nog steeds kleine aantallen: in Uruguay wonen ruim drie miljoen mensen en staan zo'n duizend apotheken. Maar volgens Marcos Baudean, onderzoeker bij staatsintstelling Cannabis Monitor, doet de wet wat het moet doen: sinds de invoering heeft de staat bijna een kwart van de cannabismarkt in handen gekregen.

Mijke van Wijk. Dit project is mede mogelijk gemaakt door Postcode Loterij Fonds voor journalisten. Het fonds wordt gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij en beheerd door Free Press Unlimited. Deze organisatie draagt bij aan journalistieke reizen naar ontwikkelingslanden of landen in transitie.