Oude Nokia's en TukTuks gaven Egyptische volkswijken een stem

Moeder van alle Arabieren

Zangeres Umm Kulthum geldt als de meest geliefde vrouw van het Midden-Oosten en de moeder van alle Arabieren. “Ze is een soort nostalgische soundtrack van de regio en doet mensen denken aan de gouden tijden, de jaren '50 en '60”, legt Vandewalle uit. “Haar nummers duren eindeloos en iedereen bleef op elke eerste donderdag van de maand thuis voor haar concert dat live werd uitgezonden op de radio.” Mede dankzij Umm Kulthum werd Egypte in die tijd beschouwd als cultureel leider van de Arabische wereld. In politiek opzicht was het land belangrijk met de toenmalige president Nasser als voorman van het panarabisme.

TukTuks en oude Nokia’s

Waar Umm Kulthum het toonbeeld is van vrijheid in de jaren '50 en '60, representeert Wegz, samen met nog anderen, een strijd om vrijheid in de recente geschiedenis en het heden. Zijn muziek is een mix van rap, trap en Egyptische Mahraganatmuziek - een genre dat werd geboren in de arme volkswijken van Caïro en na de revolutie in 2011 enorm populair werd. Tijdens die revolutie kregen de mensen uit die volkswijken, die geen plek hadden in de media en de politiek, een stem. “Mahraganat staat daar eigenlijk symbool voor“, vertelt Vandewalle. “De muziek werd oorspronkelijk verspreid via bluetooth, in 2011 hadden heel veel mensen nog een Nokia, van telefoon naar telefoon en met USB-sticks. En je wist als Mahraganat-ster dat jij geslaagd was, als jouw muziek was te horen in TukTuks; de driewielige taxietjes.”

Angstcultuur

De muziek won dus aan terrein, inmiddels ook via streamingdiensten. Maar dat betekent volgens de correspondent nog niet dat er ruimte is voor artiesten om vrij te zijn in hun keuzes. Want met de komst van president Al-Sisi is alles veranderd in Egypte. “Mensen die nog politieke statements maken worden achter de tralies gezet.” De autoriteiten zullen er nooit helemaal in slagen om de muziekindustrie te controleren, maar het regime is er volgens Vandewalle voldoende in geslaagd om een angstcultuur neer te zetten. “Iedereen doet aan zelfcensuur als het gaat om de muziek, maar ook daarbuiten.”

Hoop

Accordeonist Youssra El-Hawary zingt over de verzamelwoede van Egyptenaren. Het lied staat symbool voor de hoeveelheid spullen en gebouwen die er zijn en de enorme verschillen binnen de bevolking, tussen arm en rijk. Er wordt vooral gebouwd voor en door de rijken, de 'happy few', en de regering doet er weinig aan om de overige bevolking van woningen te voorzien. En dat terwijl de bevolkingsexplosie enorm is.

In die snelle bevolkingstoename zit desondanks een positief element. "De regering kan wel iedereen de mond willen snoeren, maar er komt elke 6 maanden een miljoen Egyptenaren bij en die groeien op in een internettijdperk en die kijken niet naar de staatstelevisie." En dat zou weleens het verschil kunnen gaan maken. “Heel vaak horen we dat de revolutie van 2011 is mislukt. Maar ondertussen wonen er in Egypte zoveel jonge mensen en daarmee kan je heel veel teweegbrengen.” Volgens Vandewalle besluiten jongeren steeds vaker om hun eigen ding te doen. En precies dat zal op de lange termijn waarschijnlijk zorgen voor verandering. In ieder geval op cultureel en sociaal vlak. “Ik zie een evolutie, die mij hoopvol stemt.”