'Als je je met z’n allen verzet, kan het Kremlin er niet tegenop'

Volgens onderzoeksjournalist Robert van der Noordaa kun je via sociale media nog steeds op de hoogte zijn van het nieuws uit het Westen en ook geluiden van verzet verspreiden. "Dat is ook waarom de Russische overheid nu langzaam aan al die social media aan het afsnijden is", vertelt Van der Noordaa. "Facebook en Twitter verdwijnen, maar mensen blijven hun verzet uiten via de nog beschikbare sociale mediakanalen als Whatsapp en Signal." Zelfs datingapps en sites als Yandex en Tripadvisor worden creatief gebruikt, bleek de afgelopen dagen. Mensen laten daar bijvoorbeeld reviews achter.

Dat mensen creatieve manieren vinden om de Russische censuur te omzeilen is niet iets nieuws. Sjeng Schijen, Ruslandkenner van de NRC, ziet parallellen met het verzet ten tijde van de USSR. "Toen was er ook een ban op het nieuws, maar zo ontstond de Samizdat." Dit waren verboden teksten die zich ondergronds verspreidden. "Er was een drukverbod, maar mensen gebruikten wel typemachines of schreven zelfs met de hand teksten over", vertelt Scheijen.

Volgens Scheijen zou je kunnen zeggen dat de Russische bevolking er inmiddels als het ware in getraind is de berichten van hun overheid niet helemaal serieus te nemen. Dit geldt eigenlijk vooral voor het hoger opgeleide deel van de bevolking. "Op het moment dat je op het platteland komt, is het een ander verhaal, maar zelfs daar snappen ze echt wel dat er hele vreemde dingen aan de hand zijn", vertelt Van der Noordaa.

Niet zonder risico

Iedere vorm van verzet is momenteel niet zonder risico. De Russische overheid wordt steeds extremer in hun censuur en neemt hierbij ook het online verzet mee. Op straat worden zelfs de telefoons van de Russische burger gecheckt. "Als de repressie maar hard genoeg is, dan verdwijnt het protest vanzelf", concludeert Scheijen, "dat zagen we ook in Belarus." Het afschrikwekkende effect van de extreme straffen herkent Van der Noordaa: "Straks zit je misschien 15 jaar in een goelag. Je kan je afvragen of men het nog aandurft."

Pas als de onderklasse financieel geraakt wordt, zou het kunnen dat er grote protesten ontstaan, denken beiden. Scheijen: "Als de overheid straks de pensioenen en lerarensalarissen niet meer kan betalen, dan zou er zomaar iets massaals kunnen gebeuren." En daar is de Russische overheid in ieder geval niet op berekend, zegt Van der Noordaa. "Ze kunnen niet honderduizenden mensen vast zetten. Dus als je het met z’n allen doet, dan kan de overheid ook niks meer."