Het is belangrijk om in contact te staan met het nieuwe regime van Afghanistan, of je het nou wil of niet

Volgens Dam is het nog niet volledig te zeggen wat de Taliban wil en van plan is. "We hebben gezien dat Amerika voor de val van Kabul met de Taliban heeft onderhandeld. De Taliban gaf toen geen blijk van wat ze wilden. Er zijn wel kleine pointers geweest zoals de woordvoerder van de Taliban Suhail Shaheen die al een maandje geleden op CNN zei een dat ze de burka niet meer gaan verplichten. Toen dacht ik: 'oké interessant, komt dit alleen van jou of heb je dit ook overlegd met het leiderschap?' Dat is niet duidelijk. Er is nog geen statement van de grote leider mullah Baradar, die momenteel ook in Kabul is, met bijna een soort van A4 dit gaan we doen"

Open blik en geduld

De Taliban zelf heeft aangegeven vrede en stabiliteit te willen en amnestie te geven aan mensen die met de vorige regering hebben samengewerkt. Maar ondertussen komen de verhalen over executies en ontvoeringen al bovendrijven. Bette Dam snapt dat mensen wantrouwig zijn, maar pleit ook voor een open blik en geduld: "De burgemeester van Kabul gaf ook een interview. Hij zat eerst bij de Afghaanse regering en nu bij de Taliban en hij zegt ook: er is zoveel onduidelijk over wie nou wie naar het leven staan. Er is een contrast tussen de Taliban die op heel veel plekken wel amnestie hebben gegeven en die intentie ook echt hebben en de vele dingen die mis gaan."

Volgens Dam kan té snel oordelen en te veel wantrouwen ook negatief uitpakken. "Dan kan je hebben dat dit regime, met zijn vele orthodoxe regels en met hele heftige oude policy's over vrouwen, toch niet die nieuwe weg inslaat. De nieuwere weg waarbij we een vrouw op televisie zagen die de Taliban mocht interviewen met alleen een hoofddoek. Er bestaat ook een kans dat als dat wantrouwen zo ontzettend veroordelend blijft dat het leiderschap van de Taliban dan ook radicaliseert", legt ze uit.

Eenzijdig beeld

Bette Dam wijst in haar werk vaak op het eenzijdige beeld wat media schetsen in oorlogsgebied. Ook ons beeld van de Taliban is volgens haar daardoor gevormd. Daardoor lijkt het al snel alsof zij iemand is die de Taliban verdedigt. Dat is niet zo. Wel schetst ze een wat genuanceerder beeld dan er vaak naar voren komt. "Ja, er zijn hardere straffen te verwachten, de rol van de vrouw is op dit moment onduidelijk. Maar het is wel zo dat de Taliban het ontzettend belangrijk vindt om een connectie te houden met de internationale gemeenschap. Het liefst zouden ze nog een zetel willen in de VN. En ondertussen zien we ook incidenten en we weten niet of het beleid is om bijvoorbeeld wraakmoorden te plegen. En die zijn er, maar er zijn ook andere groepen die dat doen", vertelt ze.

We moeten volgens Dam ook onze eigen rol in deze chaos niet afvlakken. "Wij hebben zelf als Westerse regeringen een destructieve rol gespeeld in deze oorlog. We hebben een oorlog gestart die niet nodig was om het even heel kort te zeggen. Daarbij hebben wij heel veel vijanden gecreëerd en dit is het eindresultaat. Europa heeft een ongelofelijke makke rol gespeeld in de afgelopen 20 jaar."

Een heel ander vijandbeeld

Dam spreekt deze dagen ook veel mensen die de situatie verschrikkelijk vinden en hoewel ze dat snapt is ze ook kritisch. "Ik had zelf ook een generaal aan de telefoon gisteren die zegt ook: 'Wat erg voor de vrouwen.' Ik denk dan: "Jongens jullie waren daar in 2006." Toen wij in Uruzgan begonnen, wist Defensie dat het niet een Taliban vijand was, maar dat het allemaal rivalen waren die elkaar in de haren aan het vliegen waren. Het is een heel ander vijandbeeld. En waarom heeft Defensie als Nederland zijnde niet publiekelijk gezegd: 'Het zit anders in Afghanistan'? We moeten dit niet militair oplossen en dat zijn allemaal generaals die toen kolonel waren en allemaal persoonlijk voordeel hebben gehad en die nu promotie hebben gemaakt omdat ze Afghanistan hebben gedaan. Ik vind dat moeilijk. Waar waren zij? 20 jaar is een lange tijd!"