Wat is er aan de hand in Nicaragua?

Ortega zette zelfs het leger in om de protesten onder controle te krijgen. Voorlopig keren de militairen nog niet terug naar de kazernes. De president riep op tot dialoog, tot nu toe zonder al teveel succes. De komende uren moet blijken of de spontane volkswoede van de afgelopen dagen nu is afgekoeld.

De hevige protestgolf begon afgelopen woensdag, en leek uit het niets te komen: onder president Ortega beleefde Nicaragua jaren van economische groei. De armoede nam af, al blijft Nicaragua een van de minst ontwikkelde landen van Latijns-Amerika. President Ortega kon de afgelopen jaren vertrouwen op vrij brede steun bij de bevolking. Maar het lijkt er op dat hij die steun nu heeft overschat.

Geldstroom uit Venezuela opgedroogd

Ortega overspeelde zijn hand met de ingrijpende hervormingen van de INSS, het sociale zekerheidsstelsel van Nicaragua. Belangrijk onderdeel daarvan is de korting op pensioenen. Geen populaire beslissing natuurlijk, zeker niet bovenop eerdere maatregelen zoals het verhogen van de benzineprijs.

Maar de hervormingen waren nodig, volgens de regering, omdat het sociale zekerheidsstelsel teveel geld kost. Jarenlang kreeg de in naam linkse president miljarden van zijn bondgenoten in Venezuela. Die geldstroom is door de crisis in Venezuela nu opgedroogd, terwijl de uitgaven maar bleven stijgen. President Ortega besloot daarom zonder overleg met de werkgevers tot drastische maatregelen, die ook het bedrijfsleven in het land geld zullen kosten.

En dat terwijl de werkgeversorganisaties al jarenlang een stille bondgenoot zijn van de president. Die samenwerking is een van de wortels onder de economische groei van de afgelopen jaren. Ortega heeft heel wat uit te leggen voordat de verstandhouding weer als vanouds kan worden.

Klein protest mondde uit in dodelijk geweld

Een relatief klein protest tegen de hervormingen van afgelopen woensdag, in de hoofdstad Managua, werd uiteengeslagen, onder andere door knokploegen van aanhangers van de president. De regering sloot tijdelijk een aantal kritische media. Vergeefs, want via sociale media verspreidden zich talloze beelden van de demonstratie en het geweld.

De volgende dag waren er overal in het land veel grotere protesten. Die liepen regelmatig uit op geweld; onduidelijk is hoeveel mensen daarbij zijn omgekomen. De onafhankelijke mensenrechtenorganisatie CENIDH spreekt in het laatste communiqué van zeker twintig doden. Maar lokale media melden zeker dertig slachtoffers.

Het grootste deel van de betogers van de afgelopen dagen heeft de pensioengerechtigde leeftijd nog lang niet bereikt. Het zijn jongeren, opvallend veel studenten die in de voorhoede staan. Hun motivatie is vooral woede over het autoritaire optreden van Ortega. Die is namelijk al jaren bezig zijn macht te consolideren.

'Nicaragua is een dictatuur geworden'

Daniel Ortega is al decennia lang een dominante factor in de Nicaraguaanse politiek. In 1979 was hij een van de belangrijkste commandanten van de sandinisten, de linkse guerrillabeweging die dictator Somoza ten val bracht. Hij werd kort daarna voor het eerst gekozen tot president. Toen hij de verkiezingen van 1989 verloor, veranderde de oud-strijder van koers. Hij werd gelovig en ging samenwerken met conservatieve krachten. In 2006 won hij de verkiezingen en werd voor de tweede keer president van het land.

Hij sloot zich aan bij het regionale blok onder leiding van Venezuela. Ondanks revolutionaire retoriek sloot hij een pact met het bedrijfsleven, gericht op economische groei. Ortega benoemde vrienden en familieleden op invloedrijke posities. Zijn vrouw, Rosario Murillo, is bijvoorbeeld vice-president. Ook slaagde hij erin om de grondwet aan te passen, zodat hij kon worden herkozen.

Kritische media kregen het moeilijk en ook de oppositie werd tegengewerkt. Volgens zijn tegenstanders is Nicaragua inmiddels een dictatuur en probeert Ortega zijn eigen dynastie te stichten.

Daniel Ortega

Grote protesten waren er de afgelopen jaren nauwelijks. Omstreden plannen om een kanaal te bouwen, dwars door het land, leidden tot verschillende betogingen. Echt bedreigend waren die nooit voor Daniel Ortega. Maar afgelopen week werden de kitscherige verlichte nepbomen in het centrum van Managua vernield door woedende betogers. Die nepbomen zijn een symbool van de macht van Ortega en zijn vrouw, die ze liet installeren.

Na die ongekende protesten krabbelde Ortega dus terug. In een televisietoespraak zondagavond zei hij de hervormingen in te trekken. Het is de vraag of daarmee de gemoederen bedaren. Ortega riep zijn oude bondgenoten, de werkgeversorganisaties van Nicaragua, op tot overleg. Maar die hebben daar voorlopig geen zin in. De problemen lijken voor Ortega nog lang niet voorbij.