50 jaar mensen op de maan: 'zij staan bovenaan de astronautenhiërarchie'

In een speciale ruimtevaartuitzending van NOS Met het Oog op Morgen praatte Coen Verbraak over de waarde van deze revolutionaire dag met astronaut André Kuipers, Philippe Schoonejans van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA en Frans Snik, astronoom aan de Sterrewacht Leiden.

Er werd destijds onvoorstelbaar veel geld besteed aan de maanmissie, weet Schoonejans. Daarnaast was er veel politieke druk vanuit Washington. De Russen gingen als eerste de ruimte in, dus de Amerikanen wilden als eerst op de maan landen. "Het was een wedstrijd wildplassen", volgens Franks Snik.

Echt veilig was het destijds niet. "Met de huidige veiligheidsvoorschriften zou het niet kunnen. Maar de politieke druk gaf de doorslag", vertelt Schoonejans. De maanmissie was immers een groot prestigeproject. Begrijpelijk, volgens André Kuipers: "Mensen willen ontdekken. Zoals we vroeger de oceanen over gingen, zo gaan we nu de ruimte."

Toch is het meer dan een kostbare hobby, volgens Frans Snik. "Het is revolutionaire wetenschap! Sinds we de Hubble ruimtelescoop hebben, is ons beeld van de ruimte compleet veranderd." De ruimte is een uniek laboratorium, vult Kuipers aan. "Er worden medicijnen ontwikkeld met dank aan het Internationale Ruimtestation."

Gevaar

Kuipers herinnert zijn tijd in de ruimte als de dag van gisteren. Hij is er een andere man door geworden. "Je voelt opeens dat je onderdeel bent van iets groters. Ik kreeg een claustrofobisch gevoel. Niet voor mezelf, maar voor de aarde."

De lancering was spannend, maar ook relaxed. "Je vertrouwt op andere mensen." Uiteindelijk is hij twee keer de ruimte in gegaan: in 2004 elf dagen en in 2011 maar liefst 193 dagen.

In 2003 zou hij eigenlijk al eens de ruimte in gaan met de Space Shuttle Columbia. maar uiteindelijk kwam er een Israëliër voor hem in de plaats. Vervolgens verongelukte de Columbia, waarbij de zeven astronauten omkwamen. Dan komt het gevaar van zijn werk wel echt dichtbij, vertelt Kuipers nu. Bij de terugweg van zijn eerste vlucht dacht hij aan het ongeluk terug, “op het moment dat je dan als een vuurbal door de dampkring schiet".

Rookpluimen vanaf de plek waar resten van de Columbia neerstortte

De kans op een dodelijk ongeluk is een onvermijdelijk onderdeel van het vak. "Het is nog steeds ontzettend gevaarlijk, zo'n ruimtereis", zegt Schoonejans van de ESA. "Dat zagen we in oktober nog met de mislukte raketlancering van een Sojoez-raket. De ruimtevaarders ontsnapten toen aan de dood."

Astronautenhiërarchie

Het zal voor veel kinderen een droombaan zijn: astronaut worden. Kuipers schetst voor hen de eigenschappen waaraan je moet voldoen. "Je moet avontuurlijk ingesteld zijn, maar geen waaghals zijn. Vanzelfsprekend moet je gezond en sportief zijn en een technisch-wetenschappelijke achtergrond hebben." Ook is het belangrijk om een teamplayer te zijn, volgens de astronaut. "Je bent de handen en ogen van de mensen op de grond. Je moet kunnen omgaan met de Russische technicus, de Japanse professor en de Nederlandse politicus."

Binnen de astronautenhiërarchie staan de maanwandelaars bovenaan de apenrots. "Het zijn gewoon mensen, maar er gaat toch een bepaalde magie van hen uit", glundert Kuipers. "Als ze me bellen, ga ik meteen mee."

Mars?

1969 was het jaar van de eerste mens op de maan, wanneer landt de eerste mens op mars? Frans Snik is daar sceptisch over. "Dat is maanden vliegen, met een hele ploeg in een kleine capsule."

Dat hebben ze getest in Moskou, waar een groepje mensen 500 dagen aaneen in een busje bij elkaar zaten, weet Schoonejans. Dat hebben ze overleefd. Toch vindt de ESA het niet ethisch verantwoord om mensen naar mars te sturen, omdat het een one way ticket is en je dus niet meer terugkomt.

Kuipers denkt wel dat er ooit mensen op mars landen. "Maar pas zodra er iets bedacht wordt om er een retourvlucht van te maken."