Hoe gevaarlijk zijn soevereinen? 'Ik schiet je knieschijven kapot'

Soevereinen voor de rechter

Deze week moeten acht zogenoemde soevereinen opnieuw voor de rechter verschijnen, enkelen van hen werden op heterdaad betrapt bij het kopen van illegale vuurwapens. Volgens het Openbaar Ministerie waren de wapens bedoeld voor een opstand. In afgeluisterde gesprekken heeft de hoofdverdachte het ook over personen van de overheid 'van het schaakbord halen'. App-berichten wijzen erop dat het zou gaan om de burgemeester van Deventer. De tegenpartij zegt dat de wapens bedoeld waren als zelfverdediging, omdat ze bezorgd zijn over de oorlog in Oekraïne en wat daar allemaal gebeurt.

Soevereine autonomen in Nederland

Luuk de Boer is rechtswetenschapper en bestudeert soevereine autonomen. Hij vertelt dat uit een recent rapport van de AIVD blijkt dat het gaat om zo’n tienduizenden mensen in Nederland. "Die mensen proberen zoveel mogelijk binnen de grenzen van de wet en regelgeving hun eigen leven te leiden. Daarnaast is er een groep van enkele duizenden soevereinen die actief wet en regelgeving overtreedt. Dus zij voelen zich niet gebonden aan de Nederlandse wet en regelgeving. Binnen die groep gaat het vervolgens om enkele tientallen die ook met behulp van geweld daar uitdrukking aan wil geven."

Volgens De Boer zie je vooral dat deze soevereinen geen belasting willen betalen of hun schulden niet willen afbetalen. "In heel veel gevallen gaat daar een soort basisidee achter dat je als individu soeverein bent, en dat je je eigen keuzes kan maken in het leven. Iemand kan jou niet dwingen om iets te doen waar je niet expliciet mee ingestemd hebt. Dat is het basisprincipe." Tijdens de coronacrisis is deze groep mensen flink gegroeid. "Je ziet vaak dat de cijfers omhoogschieten als er een grote crisis is. Juist op de momenten dat mensen het gevoel krijgen dat ze de autonomie en de controle over hun eigen leven verliezen, schakelen ze over naar soevereiniteit."

Gerechtsdeurwaarders en soevereinen

Chris Bakhuis is voorzitter van de beroepsorganisatie voor gerechtsdeurwaarders. Gerechtsdeurwaarders staan regelmatig voor de deur van soevereine autonomen om te zorgen dat zij hun betalingsverplichtingen nakomen. "Maar waar we ons met name ook heel erg zorgen om maken zijn financieel kwetsbare burgers in Nederland. Zij zoeken toevlucht in de schijnwerkelijkheid en denken door soeverein te worden dat ze daarmee aan hun betalingsverplichtingen ontkomen. De problemen stapelen zich vervolgens op, met het gevolg dat mensen bijvoorbeeld uit hun huis moeten."

Als je voor de deur staat van een (intrinsieke) soeverein kan het volgens Bakhuis erg moeilijk zijn om het gesprek aan te gaan. "Doordat ze de rechtstaat niet erkennen, erkennen ze de gerechtsdeurwaarder ook niet. We zijn getraind om om te gaan met dit soort gesprekken, maar je verandert soms in een repeterende grammofoonplaat. Iedere keer herhaal je wat je komt zeggen. Als ze niet willen luisteren dan stopt het gesprek. Dan sturen we de stukken per post op."

Zelf heeft Bakhuis ook agressie meegemaakt van een soeverein. "Ik moest ergens in een winkel beslag leggen omdat er heel veel rekeningen niet betaald werden. Toen bleek dat niemand aanwezig was heb ik de stukken achtergelaten. Dezelfde middag belde de betrokken persoon en die zei tegen mij 'Als je nog één poot over mijn winkeldrempel zet dan schiet ik allebei je knieschijven kapot', en dat hakt erin. Dat doet best wel wat met je."

Vicieuze cirkel

Geweld door soevereine autonomen komt tegenwoordig vaker voor dan vroeger. Waar je volgens Bakhuis vroeger één keer in de paar jaar last had van een incident, komt het nu wekelijks voor. De Boer geeft aan dat het lastig is om geweld te voorkomen. "Het grootste probleem is dat deze mensen de staatsinstituten niet erkennen, maar dat kun je niet zo makkelijk afdwingen als staat zelf. Je kunt niet binnen de grenzen van staatsgezag zeggen dat mensen hierin moeten geloven. Zodra geloof in legitimiteit van de overheidsmacht wegvalt, blijft er alleen nog maar geweld en macht over. Waarmee je het risico loopt dat je daarmee olie op het vuur gooit. En dat bevestigt natuurlijk precies het idee wat soevereinen al hebben van overheidsmacht."