Een nieuw hoofdstuk in de evolutietheorie

Evolutionaire aanpassing met ongekende snelheid

Menno Schilthuizen (1965) is als evolutiebioloog en -onderzoeker verbonden aan Naturalis Biodiversity Center in Leiden en als hoogleraar aan de Universiteit Leiden. Eerder verschenen van hem Darwins peepshow en Waarom zijn er zoveel soorten.

In zijn boek Darwin in de Stad stelt Schilthuizen, dat de evolutionaire aanpassing zich voltrekt met snelheden waar Darwin niet van had durven dromen. De temperatuur in Nederland is de gemiddelde jaartemperatuur sinds 1950 met 1,5°C gestegen. Verstedelijking zorgt lokaal zelfs voor nog grotere temperatuurstijgingen en droogte. Om te kunnen overleven moeten planten en dieren zich aanpassen aan deze veranderende omstandigheden.

Onderzoek naar tuinslakken

Een van de projecten waarmee Schilthuizen zijn onderzoek gestalte geeft is de app Snailsnap. Hiermee kunnen burgers foto's maken van tuinslakken die door de onderzoekers van Naturalis Biodiversity Center worden verzameld.

De onderzoekers kijken voornamelijk naar de locatie van de genomen foto. Maar ook naar de kleur van het huisje van de tuinslak. Zo bekijken ze of en hoe tuinslakken zich aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering en verstedelijking.

Door het onderzoek naar de tuinslakken hopen de wetenschappers meer inzicht te krijgen in de manier waarop dieren zich aanpassen. De kleur van het huisje bepaalt hoe goed de slak bestand is tegen hitte en droogte. Slakken met lichtere huisjes zullen minder snel oververhit raken in de volle zon. De hamvraag van het onderzoek zal dan ook zijn of de huisjes in de warmte van de steden steeds lichter van kleur worden?

Juryrapport

In het juryrapport, voorgelezen door juryvoorzitter Jan Pierre Geelen, staat: "Dit boek is denk ik wel het meest informatieve en verrassende boek van dit jaar. Hij diept zo perfect uit, aan de hand van vele onderzoeken wereldwijd, hoe dieren en ook wel planten zich zijn gaan aanpassen aan de aanwezigheid van mens of menselijke activiteiten. Zover zelfs dat soms DNA van dieren is gaan veranderen.

Geelen: "Zo meldt hij over merels: 'je hebt de merel die van oorsprong een bosvogel is, een vrij schuwe vogel. En je hebt de stadsmerel die gewoon op je balkon bijna uit je hand komt eten tegenwoordig. Die ontwikkelen zich steeds meer tot twee verschillende soorten, met verschillend DNA zelfs.' En ik dacht nou dat is grappig één zo'n soort maar de hele natuur zit vol met dit soort wijzigingen en dat is buitengewoon interessant."

Op zondag 21 oktober wordt de winnaar bekend gemaakt, tijdens een speciale uitzending van Vroege Vogels in Rijksmuseum Boerhaave in Leiden.

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter.