Plantenseks op de gevoelige plaat: dit is hoe bloemen het doen

Plantenseks klinkt wat plastisch maar ook het sierlijk groen doet zeker zijn duit in het zakje wat voortplanting betreft. Net als bijvoorbeeld dieren beschikken planten over vrouwelijke of mannelijke geslachtsorganen. Planten zijn vaak ook tweeslachtig, wat betekent dat zij zowel over het vrouwelijk als mannelijk geslachtsorgaan beschikken.

Mannelijk en vrouwelijk geslachtsorgaan

De stamper is het vrouwelijk geslachtsorgaan van een plant. Meeldraden zijn het mannelijke geslachtsorgaan wat stuifmeel produceert. Als het stuifmeel bijvoorbeeld door een insect wordt meegenomen en op een stamper terechtkomt van een andere bloem, kan bevruchting plaatsvinden.

Bloem als nutteloos ornament

Al decennia lang leven wij in de omgeving van bloemen en bestuivers en pas relatief kort weten wij dat bloemplanten zich seksueel voortplanten. Dat wij dat voorheen nooit hebben gezien terwijl het onder onze neus gebeurde vindt Peeters filosofisch interessant: "Je kijkt naar iets met een hele andere blik."

Voor de 18e eeuw keek men met een hele andere blik naar de bloem. Peeters: "Men dacht vroeger dat de bloem nutteloos was, een ornament. Dat de bloem alleen maar in de natuur is geplaatst voor de mens om te aanschouwen, om te waarderen, om een esthetisch gevoel bij te krijgen. Geen nut, maar schoonheid voor de mens." Tegelijkertijd sloot men uit dat planten zich seksueel konden voortplanten.

Dogma in de botanie

Peeters: "Aristoteles zei bijvoorbeeld dat voor seksuele voortplanting in ieder geval een van de twee geslachten tot de ander moet komen. Planten staan vastgenageld aan de grond, dus dat gaat niet lukken. Oftewel, planten kunnen zich niet seksueel voortplanten. Dat is eigenlijk als een soort dogma gebleven in de botanie."

Plantenerotiek zorgt voor problemen

Toen onder andere de Zweedse plantkundige Carl Linnaeus ontdekte dat ook planten geslachtsorganen hebben zorgde dat voor veel weerstand. En het werd daardoor lastiger voor vrouwen om de botanie in te gaan. Peeters: "De botanie was een van de weinige wetenschappelijke gebieden waar vrouwen van stand zich mee bezig konden houden. Maar de manier waarop Linnaeus schreef, de 'groene oortjes' de plantenerotiek, zorgde voor problemen."

Tot dan toe werd het kweken van bloemen gezien als iets onschuldigs. Maar met deze nieuwe kennis over de geslachtskenmerken van planten werd het gezien als iets schunnigs. Niet geschikt voor vrouwen. Wat alles zegt over de positie van de vrouw in de wetenschap en maatschappij in die tijd.

Reproductie van een bloem op celniveau

Wetenschappers hebben onlangs voor het eerst de seksuele reproductie in een bloem op celniveau weten te filmen. Nog nooit is 'plantenseks' van zo dichtbij bestudeerd. Peeters: "Ze hebben in de ontwikkeling van de bloem de reductiedeling weten vast te leggen. Dat is wanneer een plant voortplantingscellen aanmaakt. Dus ze hebben nu het hele proces kunnen volgen van het vormen van die voortplantingscellen."

Dat betekent dus dat is vastgelegd hoe een plant zich voorbereidt op geslachtsgemeenschap. Peeters: "Eigenlijk in de ongeopende bloem, daar gaan uiteindelijk in de helmknopjes van de meeldraden en het vruchtbeginsel van de stamper, daar gaan de spermacellen en de eicellen zich vormen voor voortplanting."

Op de gevoelige plaat

Hoe bloemplanten zich voortplanten is al bekend sinds de 19e eeuw. "Maar het aardige is dat het nu ook een keer op de gevoelige plaat is vastgelegd," zegt Peeters. "Dat is toch het volgende puzzelstukje in de ontrafeling van het seksleven van planten." Revolutionair noemt Peeters de ontdekking dus niet, "maar het is wel mooi dat het nu in kaart is gebracht en dat we dat ook echt nu op celniveau kunnen volgen."

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.