Feest der democratie

De mooiste verkiezingscampagne beleefde ik in 1981: Den Uyl tegen Van Agt. Ik was reporter en CDA-lijsttrekker Van Agt zou spreken in Klaaswaal, op de Zuid-Hollandse eilanden. Begin van de avond, laagstaande zon.

De zaal zat al vol, in gespannen afwachting, maar Van Agt wou eerst de Tour de France zien. We keken via een televisieschermpje op het autodak van een cameraman. Meteen na de finish snelde ik naar binnen. Gauw nog naar het urinoir, waar Van Agt spoedig naast mij stond: "Goede man, waar bevinden wij ons?" "Klaaswaal, meneer Van Agt." Het kwam niet in mij op hem te misleiden. Even later stond hij op het podium en riep het publiek toe: "Waarde vrienden in het schone Klaaswaal!"

Nog drie nachtjes slapen, dan mogen we stemmen. Ik ga op die dag steevast met de kleindochters taart eten want van wijlen mijn collega Willem Breedveld leerde ik dat je het ‘feest der democratie’ moet vieren.

Maar: hoe lang duurt dat feest nog? Het vertrouwen in partijen en politici daalt razendsnel, en is een reservoir van vertrouwen niet wezenlijk voor de democratie? Vrouwen mochten in Nederland voor het eerst stemmen in 1922: zou de democratie na een eeuw dan het eind van haar levenscyclus bereikt hebben? Aan alles komt immers een eind? Den Haag lijkt een knekelveld van niet ingeloste beloften, nooit waargemaakte voornemens, spaak gelopen projecten en goede bedoelingen. Regeren staat voor falen. Crisis is de meest gangbare beleidsterm geworden: asielcrisis, stikstofcrisis, woningbouwcrisis e tutti quanti. Het zou dus geen wonder zijn als de democratie op haar laatste benen loopt.

En toch, en toch maakt sinds de afschaffing van de opkomstplicht vijftig jaar geleden steevast rond de 80 procent van de stemgerechtigden bij verkiezingen voor de Tweede Kamer de gang naar de stembus, en dat zal woensdag ook zo zijn, al is het maar om hun onvrede tot uiting te brengen. Maar zouden de mensen gaan stemmen als ze geen greintje vertrouwen meer koesterden dat nieuwe bezems de Augiasstal kunnen schoonvegen? Dat is ook democratie, zoals VPRO-directeur en Volkskrant-columnist Jan Blokker ooit zei: "Democratie is georganiseerd wantrouwen."

Mensen zeggen massaal geen vertrouwen meer te hebben in politieke partijen, maar zo gauw hun onvrede de pan uit rijst richten ze nieuwe partijen op. Bij deze verkiezingen doen twee partijen mee, die zijn voortgekomen uit actuele crises: BBB uit de stikstofcrisis en Nieuw Sociaal Contract uit de crisis in de democratie zelf, en samen stevenen ze af op wellicht zo’n veertig zetels waarmee ze de politieke onvrede van een kwart der bevolking vertolken. Die laatste partij komt nota bene zelf voort uit het hart van de parlementaire democratie, de Tweede Kamer, waar Pieter Omtzigt in jarenlange trouwe dienst zijn reputatie van hardnekkig volksvertegenwoordiger verwierf. Dus hoezo: gebrek aan vertrouwen in het parlement?

Bovendien wordt de politieke onvrede (anders dan gebruikelijk is geworden) ditmaal niet vertolkt door rechts-nationalistische partijen. We zijn gewend geraakt aan de bizarre optocht van Hans Janmaat, Geert Wilders, Thierry Baudet, maar deze nieuwe partijen positioneren zich uitdrukkelijk in het midden, zonder vreemdelingenhaat, zonder heksenjacht, met een vleugje christendemocratie. We mogen ons gelukkig prijzen met hun gematigdheid.

Dus nee: de democratie is niet op sterven na dood, zij leeft. Ik ga stemmen woensdag. En dan taartjes eten met de kleindochters.