Welke vragen blijven onbeantwoord over de uitlevering van Julio Poch?

1. Hoe onafhankelijk was dit onderzoek?

"Je kunt rechtvaardige twijfels hebben over dit onderzoek. Het is uitgevoerd door twee keurige magistraten op leeftijd, gepensioneerde aanklagers Egbert Myjer en Ad Machielse. Die hebben dat onderzoek uitgevoerd en het eigenaardige is dat deze twee mannen ongeveer 30 personen hebben gehoord over hoe de overheid is omgegaan met het onderzoek naar Poch. Die 30 mannen zijn voor 95% leden van het Openbaar Ministerie, m.a.w. oud-collega's die ze heel goed kennen, of mensen bij de politie. Op grond van die verhoren komen we nu tot de conclusie dat alles volstrekt rechtmatig, correct en heel zorgvuldig is uitgevoerd. Dat zet je natuurlijk aan het denken."

Maar Myjer en Machielse zijn niet de minste, laten die zich zomaar politiek gebruiken? "Nee, dat zou ik niet durven beweren. Maar het is niet het onafhankelijk onderzoek wat je voorstelt. Je had bijvoorbeeld kunnen voorstellen dat ze veel meer mensen hadden gehoord dan alleen de betrokkenen zelf. Om te beginnen het slachtoffer. Poch is niet gehoord en is al jaren bezig om een dossier samen te stellen met zijn advocaat. Die hebben veel informatie. Ze hebben ook geen Argentijnen gehoord die bij het onderzoek waren betrokken en die overleg hebben gehad met Nederlandse collega's. Het had best wel wat onafhankelijker en zorgvuldiger gekund en dat is niet gebeurd."

2. Is er dan toch sprake van politieke inmenging in deze zaak?

Ze zeggen dat daar geen bewijs voor is, maar er zijn toch stukken openbaar geworden, na veel moeite, waaruit blijkt dat Argentijnen het ministerie onder druk hebben gezet. Dat Hirsch Ballin zich wel degelijk bewust was van de schijn en dat hij meewerkte aan een verkapte oplevering. Dat staat ook in het rapport, ze hebben het zelfs over de 'regie van de minister'.

"Er is inderdaad informatie naar boven gekomen, door collega's van Argos, waaruit blijkt dat Hirsch Ballin zich heel nadrukkelijk op de hoogte liet houden van dit dossier. Dat is overigens niet zo gek, want de man had goed door dat dit een gevoelig dossier was waar hij naar gevraagd kon worden in de Kamer. Hij is verantwoordelijk voor het handelen van het Openbaar Ministerie dus dat hij zich liet informeren en meedacht, dat is niet zo goed. Hij moet verantwoording kunnen afleggen, maar uit niks blijkt dat hij inderdaad invloed heeft uitgeoefend. Ook niet impliciet."

3. Heeft het Koninklijke Huis ook geprobeerd het onderzoek te beïnvloeden?

Uit het onderzoek blijkt dat een medewerkster van het Koninklijk Huis wel heeft geprobeerd het onderzoek te beïnvloeden. Zelfs al voor het in bredere kring bekend werd dat er überhaupt een onderzoek naar Poch gedaan werd.

"Dat is verreweg de meest curieuze passage in dat onderzoeksrapport, hoewel het door een aantal collega's belangrijker wordt gemaakt dan het is. Hij is inderdaad zo dat in het voorjaar van 2007 Roelof Jan Manschot, van Eurojust een telefoontje kreeg. Hij werd doorverbonden met een mevrouw uit de kringen van het Koninklijk Huis die vroeg of dat onderzoek naar Poch nu wel echt moest. "Het is zo pijnlijk voor Máxima." Manschot heeft daarop gezegd dat het veel pijnlijker is voor de mensen die slachtoffer zijn van die militaire junta. "Bovendien moeten ze mij maar een brief sturen als ze zich willen bemoeien, dan kan ik ernaar kijken", klonk het bij Manschot. Die brief is nooit gekomen. Is dit nu een interventie geweest van het Koninklijk Huis? Dat wil ik niet geloven. Dat zou niet gebeuren met zo'n onnozel telefoontje. Als je echt een strategie wil hebben om dat dossier in de prullenbak te krijgen of op een andere manier wil interveniëren, dan bel je de baas van het OM of je belt de politie. Je belt niet Eurojust, want dan had je net zo goed een Italiaans restaurant in Scheveningen kunnen bellen. Dat maakt niet uit. Het is dus onzin om te veronderstellen dat het Koninklijk Huis hierachter zit."

4. Welke vragen zijn er nog?

Nu er toch twee grote angels uit het dossier zijn gehaald, welke vragen blijven er dan nog over?"

"Een van de vragen, de meest pijnlijke vraag, is natuurlijk toch hoe het mogelijk is dat Nederland in 2009 besloot de Argentijnen te vertellen wat Poch met zijn laatste vlucht ging doen. Nederland heeft zich nooit afgevraagd of de Argentijnen eigenlijk wel bewijs hadden tegen de piloot. En als je dat dan vraagt aan Meyjer en Machielse, wat ik heb gedaan, dan zeggen ze dat Argentinië een fatsoenlijk land is en dat je er toch op kan vertrouwen dat die zorgvuldig omgaan met die zaak. Maar dat is heel erg naïef. Ik heb er zelf vijf jaar gewoond, het is geen bananenrepubliek, maar het is wel een land waar justitie zeer politiek gestuurd wordt. In die periode hadden ze er ook erg veel behoefte aan om de militaire schurken, die aanvankelijk amnestie hadden gekregen, alsnog te vervolgen. Poch kwam heel erg goed van pas, omdat men tot dan toe nog geen enkele piloot van die dodenvlucht te pakken had gekregen. Volgens de commissie heeft Nederland hem niet uitgelokt om naar Valencia te gaan, hij was dat zelf van plan. We hebben het alleen maar aan de Argentijnen verteld. Met andere woorden: "Het kan eigenlijk wel". En dat vind ik onbegrijpelijk."

5. Wat zijn de gevolgen voor Poch zelf?

Kamerleden van D66 en SP nemen niet zomaar genoegen met het rapport. Sjoerd Sjoerdsma van D66 wil opheldering over het 'koninklijke' telefoontje en SP'er Michiel van Nispen wil zo snel mogelijk een debat. De zaak rond de schadevergoeding voor Poch loopt ook nog.

"Hij stelt de Staat aansprakelijk en de Staat zal nu wapperen, met hulp van Grapperhaus, met het dossier waarin staat dat er niks onrechtmatig gebeurd is en er zorgvuldig is gehandeld. Dus de kans dat hij de vijf miljoen euro krijgt die hij eist, is erg klein. Bovendien gaat het nog veel langer duren. Die man is inmiddels 68 jaar, je hoopt dat hij het einde nog meemaakt van die procedure, maar het duurt nu wel erg lang. Hij loopt sinds 2009 in een boevenpak rond, je zou toch willen dat Grapperhaus zegt dat er misschien wel formeel juridisch correct is gehandeld, maar dat hij zijn excuses aanbiedt en Poch schadeloos stelt. Dat lijkt me een fatsoenlijke oplossing"

De zaak-Poch

Poch werd ervan verdacht dat hij betrokken was bij de 'dodenvluchten' tijdens de Videla-dictatuur in Argentinië. Daarbij werden politieke tegenstanders vanuit vliegtuigen of helikopters in het water gegooid om ze te laten verdwijnen. Toen Poch werd verdacht, was hij inmiddels Nederlands staatsburger en vloog hij voor Transavia. Dankzij Nederlandse informatie werd hij in Spanje gearresteerd en uitgeleverd aan Argentinië.

Poch zat acht jaar vast in voorarrest, maar werd in november 2017 vrijgesproken. Maar de vraag bleef: was Nederland verantwoordelijk voor het leed dat hem is aangedaan? Jarenlang eiste de Kamer vergeefs informatie over de zaak. Die stukken zijn nog altijd niet aangeleverd, maar wel werd er een onderzoekcommissie ingesteld. Die publiceerde maandag haar conclusies.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.