Tekort aan proefapen: 'Vertraging ontwikkeling coronavaccin dreigt'

Het antwoord op die vraag geeft Jan Langermans, van het primatenonderzoekscentrum BPRC in Stax&Toine.

De rol van apen in de zoektocht naar een coronavaccin

"De apen hebben een hele belangrijke bijdrage geleverd aan kennis over hoe de ziekte in elkaar steekt en hoe de infectie plaatsvindt. En ook bij het zoeken naar het juiste vaccin", zegt Langermans. "Door de vaccins op de apen te testen, zien we hoe de vaccins werken, of ze effectief zijn en of ze geen schadelijke bijwerkingen hebben. Bij alle vaccins die op de markt komen, zijn apen onderdeel van de studies geweest", legt Langermans uit.

Omdat de apen zo op mensen lijken en overeenkomsten vertonen met het ziektebeeld van de mens, zijn juist deze dieren zo belangrijk in de studies. "Natuurlijk worden er ook muizen gebruikt, maar muizen zijn niet gevoelig voor COVID-19." Ook de manier waarop het virus bij ons naar binnen komt, hebben de muizen niet. "Daar heb je speciale muizen voor nodig en ook die hebben weer bepaalde aspecten niet die mensen wel hebben."

Naast apen worden volgens Langermans in de strijd tegen het coronavirus ook hamsters en fretten gebruikt. Hamsters en fretten zijn namelijk wel gevoelig voor de infectie. Zo worden fretten bijvoorbeeld gebruikt om de overdracht van het virus te bestuderen. "Bij iedere diersoort kun je specifieke vragen stellen."

'Geen apen betekent geen antwoorden op sommige vragen'

Kirk Leech, directeur van European Animal Research Association (EARA), waarschuwt voor een dreigend tekort. Wat zijn de gevolgen als we geen apen meer hebben voor de wetenschap? "Dan kunnen we een aantal studies die we nu doen, niet meer doen", legt Langermans uit. "Een aantal belangrijke vragen, kun je dan niet beantwoorden. Dan is de kans groot dat we enorme vertraging met de ontwikkeling van vaccins en medicijnen oplopen."

Animal Rights en PETA dienen op 14 december een petitie in tegen apen als proefdier. Zij zeggen dat honderden apen, ook Nederland, worden gebruikt in gruwelijke experimenten. Langermans beaamt dat er helaas wel eens studies terminaal zijn. "Je moet kijken wat de effecten zijn en hoe je dat kunt voorkomen en hoe je daar van kunt leren en dan heb je helaas dat daar een dier voor opgeofferd wordt. Dat is helemaal niet leuk, maar de apen zijn nodig voor het oplossen van een aantal ernstige ziektes."

Er worden volgens Langermans strenge eisen gesteld aan hoe zij met de apen om moeten gaan. "Lijden probeer je ten allen tijde te voorkomen. Er komen wel eens foto's lang geleden naar boven, maar de tijden zijn veranderd."

Dierproefvrije alternatieven

Ook het kabinet streeft naar het verminderen van het aantal dierproeven. Donderdag debatteert de Tweede Kamer over de stand van zaken van de vermindering van het aantal proeven met dieren en het stimuleren van proefdiervrije innovaties.

Op de vraag of er dierproefvrije alternatieven zijn, antwoord Langermans dat voor bepaalde vraagstellingen dierproefvrije alternatieven zijn, maar dat het heel beperkt is. "We willen steeds meer ontwikkelen op dat gebied en als ze er al zijn en we gebruiken toch dieren, zijn we in overtreding. Je bent wettelijk verplicht om het alternatief te gebruiken als die bestaat."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.