Gamechangers in de verkiezingscampagnes: de afwachtende Lubbers, de 'draaiende' Bos en de aangeslagen Roemer

1986: Hoe Ruud Lubbers (CDA) de concurrentie elkaar de tent uit liet vechten

In 1986 had CDA-leider en premier Ruud Lubbers zijn eerste kabinet, samen met de VVD, tot een goed einde gebracht. Het beleid stond in het teken van miljardenbezuinigingen. De verwachting was dat zijn harde ingrepen in de sociale zekerheid tot zetelverlies zou leiden. Een bloedeloze verkiezingscampagne leek het te worden, maar het venijn zat in de staart.

Lubbers kende een stroeve of op z’n minst weinig zichtbare campagne. ‘Laat Lubbers zijn karwei afmaken’ was de ogenschijnlijk weinig ambitieuze campagneslogan van het CDA. In dat jaar kwam er voor het eerst veel nadruk gelegd op opiniepeilingen. Er werd al langer gepeild, maar in 1986 begonnen verschillende zuilen binnen de het publieke mediabestel met hun eigen polls. Zo voorspelde een piepjonge Maurice de Hond een monsterzege voor de PvdA van Joop den Uyl, ten koste van het CDA.

Echter, de technische mogelijkheden van het peilen waren in die tijd dusdanig dat de effecten van het slotdebat niet meer werden meegenomen. Juist in dat debat vond een heuse gamechanger plaats in het voordeel van Lubbers. En daar hoefde hij eigenlijk amper iets voor te doen. Een bekvechtende Ed Nijpels (VVD) en Joop den Uyl (PvdA) deden het werk voor hem. De uitslag werd op z’n kop gezet.

Johan van Merriënboer, historicus van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis over de premierbonus van Ruud Lubbers (CDA):

2003/2006: Wouter Bos (PvdA) van 'gelukkig mens' tot twijfelaar

Wouter Bos moest in 2003 de gehavende PvdA uit het slop trekken. Hij gaf de partij inderdaad nieuw elan, maar het bleek moeilijk om dat goede gevoel een paar jaar vast te houden.

In 2000 werd Wouter Bos staatssecretaris van Financiën. Toenmalig premier Wim Kok liet hem bij het Torentje naar buiten en op charmante en bescheiden manier vertelde Bos de verzamelde pers zich een ‘gelukkig mens’ te voelen.

Bos moest al snel de politieke arena in. Na de moord op Pim Fortuyn en het historische verlies van de PvdA werd Wouter Bos de nieuwe fractie-voorzitter. Al na een jaar viel Balkende I - met de LPF - en bij de verkiezingscampagne van 2003 viel hij meteen op. Het eerste debat won hij glansrijk en zo werd het een tweestrijd tussen de toenmalige premier Jan-Peter Balkenende (CDA) en Bos. Die strijd zorgde voor 42 zetels en de PvdA was terug van weggeweest.

Het CDA en de PvdA leken tot elkaar veroordeeld om een regering te vormen, maar de onderhandelingen klapte. De inhoudelijke en persoonlijke klik ontbrak. Balkenende vormde een kabinet met VVD en D66 en Bos moest de oppositiebankjes in. In 2006 viel Balkenende II en nieuwe verkiezingen volgde. Al vroeg in die campagne deelde de nummer 2 van het CDA, fractievoorzitter CDA, een dreun uit die Bos niet meer te boven leek te komen. Een slepende campagne vol twijfels volgde voor de PvdA.

Jan Willem Brouwer, onderzoeker van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis over de frisse, maar twijfelende Wouter Bos (PvdA):

2012: Het kòn haast niet misgaan voor Emile Roemer (SP)

Na jarenlang oppositie maakte de SP zich in 2012 op voor een enorme verkiezingswinst. De ultieme tegenpartij zou misschien eindelijk eens gaan regeren. Dat was de belofte die Emile Roemer moest waarmaken. Het liep totaal anders...

In 2012 werd Roemer politiek leider van de SP. De sfeer zat er goed in. Het door voormalig partijleider Jan Marijnissen zorgvuldig opgebouwde ‘stem tegen’-imago werd verruild voor het motto ‘doe mee’. De vriendelijkheid maakte Roemer populair bij het publiek en bij media. De SP slaagde er in de peilingen in om het electoraat te verbreden. Een klassieke tweestrijd tussen links en rechts, tussen de SP van Roemer en de VVD van zittend premier Mark Rutte, werd door de peilers voorspeld.

In het eerste grote verkiezingsdebat van RTL hoefde Roemer alleen maar Rutte op klassieke linkse thema’s aan te vallen om zichzelf te profileren. Die kans kreeg hij ook in een één-op-één-debat. Maar juist in dat debat ging het mis.

Lennart Steenbergen, onderzoeker van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis over hoe Roemer (SP) zich liet aftroeven door Rutte (VVD) en later door Samsom (PvdA):

Stax&Toine

In aanloop naar de verkiezingen bespraken we in Stax&Toine gamechangers uit de politieke geschiedenis in Nederland. Van maandag tot en met donderdag hoor je Blok&Toine tussen 14.00 en 16.00 uur op NPO Radio 1.