Grote zorgen over te veel nakomelingen van spermadonoren door komst European Sperm Bank naar Nederland

In Nederland is het mogelijk om zwanger te worden met gedoneerd sperma. Dat mag sinds 2004 niet van een anonieme donor zijn. Vanaf 2019 bestaat er een medische richtlijn: een donor mag aan maximaal twaalf vrouwen doneren, onder meer om een verhoogde kans op relaties tussen bloedverwanten tegen te gaan. Er ligt een voorstel om het maximum van twaalf vrouwen ook in de wet te verankeren.

Onlangs opende de European Sperm Bank een vestiging in Amsterdam. Bij deze spermabank kunnen Nederlandse mannen hun sperma inleveren, voor mensen met een kinderwens. Het bestellen van het zaad gaat via Nederlandse klinieken.

Maar de nieuwe spermabank omzeilt Nederlandse afspraken die het aantal nakomelingen moet beperken, zien Stichting Donorkind en Fiom, een stichting gespecialiseerd in afstammingsvragen. Zo verwijst de European Sperm Bank wensouders naar het buitenland als ze een anonieme donor willen en worden potentiële donoren volgens de stichtingen "verleid" om vaak te doneren: ze krijgen 40 euro per donatie, met een maximum van 560 euro per maand.

Elke 48 uur sperma doneren

Het Onderzoeksbureau deed als potentiële spermadonor en wensmoeder onderzoek naar de European Sperm Bank en werd voor een anonieme spermadonor van ESB doorverwezen naar België, Spanje of Denemarken, waar het gebruik van anonieme donoren wel mogelijk is. Ook werd duidelijk dat een donor bij de European Sperm Bank elke 48 uur sperma mag doneren, de donor ook jarenlang kan blijven doneren en dat een spermadonor wereldwijd in meer gezinnen kinderen mag verwekken dan in Nederland is afgesproken. De European Sperm Bank schrijft op haar website dat een spermadonor voor niet meer dan 25 Nederlandse gezinnen wordt ingezet, terwijl in Nederland de richtlijn twaalf gezinnen per donor is.

De stichtingen maken zich zorgen over het aantal kinderen per spermadonor wereldwijd. Ellen Giepmans, directeur van Fiom vraagt zich af of er wel legitimiteit is voor de opening en werkwijze van deze commerciële, Deense spermabank in Nederland.

"De komst van de European Sperm Bank is schokkend en zorgelijk, omdat er in sommige landen geen limiet is op het aantal nakomelingen", ziet Ties van der Meer van Stichting Donorkind. Ellen Giepmans: "We hebben in Nederland veel geleerd, maar door de komst van de European Sperm Bank gaan bepaalde deuren weer open, die we juist dicht hebben gedaan."

Het gevolg is, zo zien Fiom en Stichting Donorkind, dat het risico op veel te veel nakomelingen van één spermadonor te groot wordt. "Veel halfbroertjes en halfzusjes wereldwijd zorgt voor veel ongemak", zegt Van der Meer. "En zeker als er ook donorkinderen in het buitenland verwekt zijn, kan dat tot problemen leiden. Wat als twee donorkinderen een relatie en kinderen krijgen? Dat moet je echt niet willen."

De stichtingen willen daarom dat er internationale afspraken komen en een interlandelijk register op poten wordt gezet, waarin wordt bijgehouden hoe vaak spermadonoren waar hebben gedoneerd. Die oproep wordt ondersteund door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), de wetenschappelijke beroepsvereniging voor gynaecologen.

"Het handelen van deze Europese spermabank dwingt tot het maken van wereldwijde afspraken", zegt Ellen Giepmans van Fiom. "Je wilt van elke man weten hoeveel en waar hij heeft gedoneerd."

De European Sperm Bank zegt in een reactie wensmoeders te informeren over behandelingen in het buitenland waarbij gebruik wordt gemaakt van anonieme spermadonoren, omdat er in Europa vrij verkeer van patiënten is. De ESB zegt zich te houden aan de Nederlandse richtlijn dat een spermadonor in twaalf gezinnen een kind mag verwekken, de informatie op hun website "klopt niet" en "is gecorrigeerd." Op de vraag of er voor een spermadonor wereldwijd een limiet is, antwoordt de bank dat een donor van de ESB "over het algemeen" 25 families heeft geholpen. De European Sperm Bank zegt wel voorstander te zijn van een Europees donorregister.