Er wordt een hoop talent en ambitie verspild, vindt Rutger Bregman

Met een flinke dosis morele ambitie kunnen we een serieuze bijdrage leveren aan het oplossen van wereldproblemen, vindt schrijver en historicus Rutger Bregman. Onlangs verscheen zijn nieuwe boek Morele ambities, waarin hij mensen uitdaagt om hun idealen waar te maken en impact te maken.

In Nederland wordt er best wat talent en ambitie verspild, vindt Bregman. Daarom wil hij mensen wakker schudden, vertelt hij in De Ongelooflijke Podcast. "Er zijn best wat geprivilegieerde mensen. Met mooie cv’s, mooie diploma’s en prachtige diploma’s die met publiek geld zijn gefinancierd. En die over hun eigen baan zeggen: ik had ooit dromen en idealen, maar die komen niet heel erg meer aan bod."

Dat is best schandalig, vindt Bregman. "Juist in deze tijd met de klimaatcrisis, grote dreigingen en dagelijkse catastrofes zijn we het aan ons privilege verplicht om iets met dat talent te doen."

Wel ideaal, niet ambitieus

In het boek richt hij zich vooral op de huidige generatie jongeren. Zij zijn idealistisch, maar niet ambitieus genoeg: "Ze zijn sterk gefocust op bijvoorbeeld hun individuele voetafdruk, zoals niet vliegen of geen vlees eten."

De focus ligt vooral op het niet doen van foute dingen, stelt Bregman. "Terwijl er veel meer te halen valt met goede dingen doen. Als jij 80.000 uur van je carrière wijdt aan de strijd tegen klimaatverandering, ga je enorm veel CO2 compenseren. Of als je met een innovatie komt die kweekvlees een jaar dichterbij brengt, boeit je hele voetafdruk geen klap meer."

Ook fixeren we ons te veel op het creëeren van bewustzijn, vindt Bregman, doelende op de woke-beweging. "We verkondigen elkaar wat er allemaal moet gebeuren en hoe. Maar gebeurt er ook wat? Zelf heb ik me hier tien jaar mee bezig gehouden en het leverde slechts één verhaal van impact op: een daklozenproject."

Stapje verder

Maar dat ene verhaal is voor Bregman niet genoeg. "Het is altijd leuk om een stapje verder te zetten." Zo ontstond de School voor Morele Ambitie, bedoeld voor mensen die zich willen inzetten voor wereldproblemen "We willen zoveel mogelijk mensen helpen om die stap te zetten. Dat doen we uit enthousiasme, tegelijk mag een beetje schuldgevoel best."

Veel mensen vinden je een goed mens als je bijvoorbeeld niet liegt of steelt, netjes je werk doet en je belastingen betaalt en een fijn persoon bent om mee te leven. Moeten we de lat niet hoger leggen dan dat?, vraagt Bregman zich af. Zo zijn er mensen die honderden mensenlevens redden door het werk dat ze doen.

Soms hoeft dat weinig moeite te kosten, zegt hij. Als voorbeeld noemt hij het verhaal van Lucia Coulter. Zij begon een stichting om loodvergiftiging te bestrijden en heeft daarmee zo’n honderden kinderlevens gered als je het uitrekent. "Het is volstrekt overdonderend wat zij hebben bereikt in twee jaar tijd."

De gewone goedheid

Theoloog en vaste gast in de podcast Stefan Paas krijgt er “jeuk” van, zegt hij. "Het zijn boeiende en fascinerende voorbeelden. Maar op de één of andere manier wordt de vergelijking gemaakt met de gewone goedheid van mensen. Er wordt de indruk gewekt dat het op een of andere manier niet goed is om bijvoorbeeld een pleegkind in huis te nemen. Er hangt een waas over alsof het niet effectief is, de wereldproblemen uiteindelijk niet oplost."

Ook wordt te veel de indruk gewekt dat zulk ondernemerschap voor iedereen bereikbaar is, denkt Paas. “Je kan het neerzetten als inspirerende voorbeelden voor wie zich aangesproken voelt. Maar je kan het ook lezen als: niets is ooit goed genoeg, tot je een onderneming start die als doel heeft om malaria uit de wereld te helpen."

Laaghangend fruit

Het is niet de bedoeling dat zo’n insteek al het goede werk van anderen die hun leven wijden aan het helpen van één ander, relativeert, zegt Bregman. "Tegelijk lopen er best wat ambitieuze mensen rond die graag meer impact willen maken. Dan is het nuttig om ze te wijzen op dat laaghangende fruit."

Je kan er op twee manieren naar kijken, zegt hij: "Enerzijds kan je zeggen: er is zoveel onrecht aan de gang dat we laten lopen. Je kan ook denken: wow, er is zoveel te doen, met niet superveel moeite. Zoals bij het verhaal van Lucia Coulter."