Kan oranjekoorts doorslaan in extreem nationalisme?

Koningsdag is specifiek ingericht als feest om iets leuks en gemoedelijks te betekenen voor het volk, legt de hoogleraar uit. "We houden van feesten, en dit soort dagen zorgen voor een saamhorigheid- en gemeenschapsgevoel."

Opkomst nationalisme

Het fenomeen Konings-, voorheen Koninginnedag, is zelfs ouder dan het nationalisme, aldus Leerssen. Sinds de 19e eeuw, in tijden van grote veranderingen, groeide het gevoel dat de staat er niet is voor de monarchie, maar voor het volk. "Dat kwam mede door keizer Napoleon die staatshoofd was van verschillende Europese landen. Dit zorgde voor nationale onvrede en daarmee de grondslag van het nationalisme." Hiervoor voelde mensen zich eerder verbonden met de stad waarin ze leefden of met hun religie.

Nationalisme in Nederland

Over het algemeen zien Nederlanders zichzelf niet als nationalistisch, maar Leerssen heeft een verklaring voor deze gedachte: "Nationalisme is net als slechte adem, je merkt het alleen bij anderen en niet bij jezelf." Volgens de hoogleraar heeft gaat nationalisme ervan uit dat het eigen land een unieke identiteit heeft, dus ook Nederland.

Wat de hoogleraar wel typisch Nederlands vindt is dat de nationale identiteit heel erg verbonden is met het Oranjehuis. Wat positief is aan het nationalisme is de saamhorigheid en de solidariteit die het kan creëren binnen een samenleving.

Bedreiging internationale samenwerking

Binnen een land zijn er dus voordelen te koppelen aan nationalisme, maar voor internationale samenwerking is het eerder een bedreiging. "Nationalisme is per definitie anti-kosmopolitisch", aldus Leerssen. De hoogleraar legt uit dat nationalistische landen ook niet veel moeten hebben van internationale verdragen en daarmee samenwerkingen bemoeilijken. Ook merkt Leerssen op dat nationalistische partijen vaak een sterk vijandsbeeld nodig hebben, zoals immigranten, Brussel of andere landen. Ook dit bevordert de onderlinge internationale verhoudingen niet.

Benieuwd naar het hele gesprek? Luister het terug in de podcast van Vroeg!